14-mavzu narx va uning shakllanishi

3. Monopoliya, uningvujudga kelishi va turlari

Iqtisodiyotda bozor mexanizmining samarali amal qilishi va raqobat muhitining ta’minlanishiga monopoliyalar, to‘siq bo‘ladi.

«Monopoliya» atamasining kelib chiqishi bozorga oid tu­shun­chalardan (ya’niyunoncha «monoc» - yagona, bitta va «poleo» - cotaman) tarkib topsa-da, biroq uning iqtisodiy asoslari aslida ishlab chiqarishga borib taqaladi.

Monopoliya – iqtisodiy faoliyatining biror sohasida (ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, tijorat va h.k.) korxona yoki davlatning tanho hukmronligini ifodalaydi.

Monopoliyalar bir qator yo‘llar orqali kelib chiqadi. Bular:

– ishlab chiqarishning to‘planishi;

– kapitalning to‘planishi va markazlashuvi;

– fan texnika taraqqiyoti;

• 
  davlatning ayrim faoliyat sohalarini qo‘llab-quvvat­lashi;
  

– o‘zaro kelishish.