Elektronika va radiotexnika kafedrasi assistenti X. N. Teshaboyev

Elektronika va radiotexnika kafedrasi assistenti X.N. Teshaboyev
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA

KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Kafedra Elektronika va radiotexnika Fan Elektronika va sxemalar 1 LABORATORIYA ISHI № _5_

Mavzu: KЕTMA-KЕT ULANGAN TЕBRANISH KONTURINI TADQIQ
ETISH

Guruh: DI 314-19

Bajardi: Jumanov Ozodbek

Hisoblashlar va tajriba uchun bеrilgan qiymatlar
5.1- jadval







5.6- rasm. Oʻrganilayotgan tebranish konturining NI MultiSim muhitida yigʻilgan koʻrinishi
Dastlabki hisoblashlar va tajriba natijalari 5.2- jadval

№			Oʻlchash natijalari				Dastlabki hisoblash natijalari
	f0=6198 Hz	f kHz	URd V	UL V	UC V	Ⴔ grad	URd V	UL V	UC V	Ⴔ grad
1	f0-3ᴧf	5.598	0.425	4.533	5.438	-66.5	0.42	4.530	5.430	-66.4
2	f0-2ᴧf	5.798	0.613	6.772	7.56	-56.1	0.61	6.663	7.61	-56.04
3	f0-ᴧf	5.998	0.901	10.306	10.735	-35	0.91	10.283	10.98	-35
4	f0	6.198	0.953	11.278	10.984	4.4	0.96	11.209	11.10	3.5
5	f0+ᴧf	6.398	0.687	8.390	7.665	41	0.68	8.172	7.67	43.4
6	f0+2ᴧf	6.598	0.490	6.177	5.306	58.9	0.49	6.100	5.38	57.8
7	f0+3ᴧf	6.798	0.374	4.858	3.932	68	0.37	4.738	3.94	67

5.7- rasm. Qarshilikdagi kuchlanish va chastotani bogʻlanish grafigi

5.8- rasm. Induktivlikdagi kuchlanish va chastotani bogʻlanish grafigi

5.9- rasm. Sigʻimdagi kuchlanish va chastotani bogʻlanish grafigi

5.10- rasm. Faza va chastotani bogʻlanish grafigi
5.5. Hisobot tarkibi
5.5.1. Titul varogʻi
5.5.2. Ishning nomi va maqsadi.
5.5.3. Chastotaviy tavsiflarni oʻlchash sxеmalari.
5.5.4. Dastlabki hisoblash va ekspеrimеnt natijalari boʻyicha qurilgan chastotaviy

5.5.5. Grafik URd(f) yordamida absolyut oʻtkazish oraliqini aniqlash va uni dastlabki hisoblash natijalari bilan taqqoslash.
5.5.6. SA(Ryuk) va QE(Ryuk)bogʻlanishlar grafiklari qurilsin (qoʻshimcha vazifa).
5.5.7. Tadqiqotlar natijalari boʻyicha xulosalar.
Xulosa.
Biz navbatdagi laboratoriya ishida ketma-ket ulangan tebranish konturini tatbiq etishni o’rgandik.L va C berilganlardan foydalanib chastotaning 7 ta qiymatini topib oldik.Chastotalardan foydalanib tok kuchini qiymatlarini hisobladik.Keyin qarshilik,induktivlik, sig’imdagi kuchlanish qiymatlarini topib oldik.Topilgan qiymatlardan foydalanib fazani aniqladik.Dastlabki hisoblashlarni bajarib bolgach laboratoriya ishini multisim dasturida olib bordik.Zanjirni yig’ib olgach dasturni ishga tushirdik va hosil bo’lgan natijalarni jadvalga yozdik.Jadvaldagi qiymatlardan foydalanib chastotaning qarshilikdagi , sig’imdagi, induktivlikdagi kuchlanishlarga hamda fazaga bog’liqlik grafiklarini chizdik.
5.6. Nazorat savollari
5.6.1. Kuchlanishlar rеzonansi shartini yozing.
Javob: Rezonans (lot. resono — akssado beraman, javob beraman) — tebranish
(elektr, mexanik) konturida majburiy tebranish amplitudasi eng yuqori (maksimum) qiymatga yetganda sodir boʻladigan hodisa. Mac, tizimning barcha parametrlari oʻzgarmas va bu tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch davri sinusoidal boʻlsa, yaʼni tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch chastotasiga mos kelsa, R. hodisasi roʻy beradi. R.ning foydali va zararli tomonlari bor (Mas, radiotexnikada foydali boʻlsa, inshootlarda zararli).
Demak, kuchlanishlar rezonansida aktiv, induktiv va sigim qarshiliklardan iborat bolgan elektr zanjiri faqat aktiv qarshilikli zanjirga oxshaydi. Kuchlanishlar rezonansida reaktiv kuchlanish nolga teng bolganda ham, induktiv va sigim kuchlanishlarining har biri alohida nolga teng bomasligi, ya'ni zanjirga berilgan kuchlanishga nisbatan birmuncha katta qiymatlarga ega bolishi mumkin.
5.6.2. Nima uchun kеtma-kеt tеbranish konturidagi rеzonansni kuchlanishlar rеzonansi dеyiladi?
Javob: Ketma-ket ulangan induktiv galtak va kondensatordan iborat elektr zanjirining reaktiv qarshiliklari teng bolgandagi ish rejimiga kuchlanishlar rezonansi deyiladi,
5.6.3. Konturning aslligi dеb nimaga aytiladi va u nimani ifodalaydi?
Javob: Tebranish konturning asilligi – bu tebranish tizimining rezonans polosani aniqlaydigan va bir tebranish davrida energiya zahiralari energiya yo‘qotishlaridan qanchaga ko‘p bo‘lishini ko‘rsatadigan xususiyati.
Q=2 f₀W/P_d
bu erda, f₀- tebranishlarning rezonans chastotasi;
W - tebranish tizimidagi energiya zahira;
P_d - quvvat sochilishi.
Tebranish tizimining asilligi qancha yuqori bo‘lsa, shuncha har bir tebranish davrida energiya yo‘qotishlari kam bo‘ladi va tebranishning so‘nishi sekinlashadi.
5.6.4. Tеbranish konturining uzatish oraliqi dеb nimaga aytiladi?
Javob: .Ketma-ket tebranish konturining o’tkazish oralig’i (O’O)
Ω = ω2-ω1 = 2∆ω
SA=f2-f1=2∆f – o’tkazish oralig’i
5.6.5. Uzatish oraliqining chеgaralarida tеbranish konturining xususiyatlari qanday boʻladi?
Javob: Tebranishlar — muayyan vaqt oraliklarida takrorlanib turadigan xarakatlar. Mas., soat mayatnigining tebranishi, cholgʻu asboblari torlarining yoki kamerton oyoqchalarining tebranishi, radiopriyomnik konturidagi kondensator qoplamalari orasidagi kuchlanishning tebranishi va boshqa shunday takrorlanuvchanlik xossasiga egadir. Takrorlanayotgan jarayonning fizik tabiatiga qarab mexanik, elektromagnit, elektromexanik va boshqa T.ga ajraladi.
5.6.6. Rеzonans rеjimida tеbranish konturi qanday xususiyatlarga ega?
Javob: Ketma-ket konturda, shuningdek, har qanday boshqa kon- turda rezonans hodisasi bo‘lishi uchun konturning kirish qarshiligi reaktiv tashkil etuvchilari nolga teng bo‘lishi kerak va kon- tur generator uchun sof aktiv yuklama sifatida xizmat qiladi. Bundan ketma-ket konturda quyidagi rezonans xususiyatlari kelib chiqadi:
1. Rezonansda x=ω − 1 /L *c shuning uchun ω² = 1 /LC va generator chastotasi ω = 1 , LC ω= 1 / ammo ω0 = 1 / ya’ni ket- ma-ket konturda rezonans ω generator chastotasi konturning
ω0 xususiy chastotasiga teng bo‘lganda sodir bo‘ladi. Aniq aytganda va hamma vaqt ham to‘g‘ri bo‘lmaydi, chunki konturda r qarshilik mavjud bo‘lganligi sababli uning ω0 xususiy chastotasi qisman bo‘lsada, 1/ qiymatdan farq qiladi.
Agar ω = ω0 tenglik bajarilsa, u holda kontur sozlangan deyiladi, agarda ω ≠ ω0 bolsa, u holda kontur sozlanmagan deyiladi.