Fanga uzoq vaqt atomlar bo’linmasdir degan fikr uzoq vaqt hukm surgan. Atomlar mayda qismlarga bo’linmaydi deb hisoblangan. Ayni element boshqa elementlarga aylanmaydi deb qaralgan



Download 48,46 Kb.
bet2/5
Sana31.12.2021
Hajmi48,46 Kb.
#250744
1   2   3   4   5
Bog'liq
atom tuzilishi

E.Rezerford a- zarrachalarnni og’ishini tushuntirish uchun atomning planetar modelini yaratdi.Bu nazariyaga ko’ra atom juda kichik o’lchamga ega bo’lgan yadroga ega.Yadroda atomning butun massasi toplangan.Yadro atrofida manfiy zaryadlangan elektronlar aylanadi.Markazdan qochma kuchlar elektronlarning yadroga tortilishiga qarshilik ko’rsatadi.

Atomning o’lchami 10-11 m, yadroning o’lchami bo’lsa 10-16 m atrofida.Ko’rinib turibdiki yadro atomga nisbatan 100000 marta kichik.Shuning uchun ham a-zarrachalar yupqa metall plastinkadagi yadrolar orasidagi masofadan o’tib ketadi va u o’z yo’nalishini o’zgartirmaydi.Agar a-zarrachalar yadrolarni yaqinidan o’tsa ular og’adi. a-zarrachalar yadrolar mavjudligini isbot etmay ularning zaryadini aniqlashga imkon beradi. Elementlarning davriy jadvaldagi tartib nomeri  yadrodagi protonlar sonini hamda yadro atrofida aylanuvchi elektronlar sonini ko’rsatadi.

1913 y. Rezerfordning o’quvchisi  ingliz olimi Mozli rentgen nurlarining spektrini tekshirib,element tartib nomeri bilan rentgen nurlarini to’lqin uzunliklari orasida bo’g’lanish borligini aniqladi:

     n =   A(z-b)

Bu yerda  z elementning tartib nomeri; A, b o’zgarmas sonlar; n- rentgen nurining to’lqin uzunligi.

Mozli formulasi asosida rentgen nurining to’lqin uzinligini o’lchab elementning tartib nomerini topish mumkin.

Mozli qonuni D.I.Mendeleev elementlarni davriy jadvalga to’g’ri joylashtirganini ko’rsatadi.

Rentgen nurlari spektrini o’rganish asosida z=72 Re elementi ochilgan.

      Mozli qonuniga ko’ra elementning tartib nomeri bu oddiy nomerlash emas balki atomning musbat zaryadini qiymatini ko’rsatar ekan, atomning asosiy xossalari uning yadro zaryadiga bo’g’liqdir.

      Masalan, 11Na23  natriy  atomida elektronlar 11 va protonlar 11. Protonlar va neytronlar bir zarracha nuklonlarning ikki holatini ko’rsatadi.

      Protonning massasi 1,0073  u.b. ga teng bo’lib, uning zaryadi +1 ga teng. Neytronning  massasi 1,0087 u.b.ga teng,uning zaryadi nolga teng.

     Neytron ochilgandan so’ng 1932 y. sovet olimlari Gapon va Ivanchenko yadro tuzilishini proton–neytron nazariyasini yaratdilar.Bu  nazariyaga ko’ra yadroda protonlar va neytronlar turadi.

         N = A – Z

     N- atomdagi neytronlar soni. A-elementning atom massasi. Z-elementning tartib nomeri.

     Yadrodagi protonlar va neytronlarni ushlab turuvchi kuchlar yadro kuchlari deyiladi.Ular juda qisqa masofada tasir etadi

(10—16 m).

         Yadrodaga protonlar neytronlarga  yoki teskari jarayon sodir bo’lishi mumkin.

01n = 11P + -10e            11P= 01P ++10e

         -10e  va  +10e elektron va pozitron

 

Izotoplar,izobarlar va izotonlar



Yadro zaryadi bir xil lekin atom massasi turlicha bo’lgan atomlar to’plami izotoplar deyiladi.Bu zarrachalar tarkibida neytronlar soni har xil bo’ladi.

 

17Cl35,     17Cl37



12Mg24,     12Mg25,    12Mg26

         Har xil sondagi protonlar va neytronlarga,lekin bir xil sondagi nuklonlarga(atom massasiga) ega bo’lgan zarrachalar izobarlar deyiladi.

    1940(18 p, 21 n); 20Са40 (20p,20n);         18Ar(18p,22n)

         Bir xil sondagi neytronlarga ega bo’lgan zarrachalar izotonlar deyiladi.



54Xe(54p,82n); 55Rb137 (55p,82 n);56Xe138(57p,82n).


Download 48,46 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish