Хvi б о б. ИЌтисодий ¡сиш ва миллий бойлик



Download 233,4 Kb.
bet1/17
Sana16.06.2022
Hajmi233,4 Kb.
#676774
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17
Bog'liq
Iqtisodiy o\'sish va milliy boylik


Aim.uz

ХVI Б О Б. ИЌТИСОДИЙ ¡СИШ ВА МИЛЛИЙ БОЙЛИК.

  1. §. Иќтисодий ¢сиш ва унинг омиллари Џаќидаги назариялар.

К¢риб ¢тдикки, жамият яшар экан, узлуксиз тарзда турли неъматлар ишлаб чиќаради. Уни узоќ муддатли давр нуќтаи назаридан ќарасак яратилган неъматларнинг Џажми тобора ортиб боради. Демак жорий даврда аввалгига нисбатан к¢проќ маЏсулот ишлаб чиќарибмиз.


Кенгайтирилган такрор ишлаб чиќариш динамикаси айнан иќтисодиётдаги муЏим ана шу Џодиса – иктисодий ¢сишни характерлаб беради.
Иќтисодий ¢сиш маълум бир ваќт (йил) мобайнида реал ялпи ички маЏсулот ( ёки ЯММ), соф миллий маЏсулотнинг Џажмини ¢згаришини ифодалайди.
Иќтисодий ¢сиш ¢заро боƒлиќ икки к¢рсаткич: а) маълум бир ваќт, йил мобайнида яратилган ялпи ички маЏсулот ёки соф маЏсулот, миллий даромад абсолют миќдори, ёки б) аЏоли жон бошига ¢сиши тарзида Џисобланади.
Агарда диќќат марказида иќтисодий-Џарбий-сиёсий потенциал турса, биринчи, ялпи ички маЏсулотни (реал ялпи ички маЏсулотни) абсолют миќдори к¢рсаткичидан, агарда аЏолининг турмуш даражасини таќќослаш зарурияти б¢лса, иккинчи аЏоли жон бошига яратилган ялпи миллий маЏсулот, соф миллий маЏсулот (миллий даромад) к¢рсаткичидан фойдаланади. Масалан, Бразилиянинг ялпи миллий маЏсулоти Швейцарияникига ќараганда 2,8 марта к¢п. Швейцариянинг ялпи миллий маЏсулоти Ћиндистонда яратилган ялпи миллий маЏсулотнинг деярли 88% ини ташкил этади. Лекин аЏоли жон бошига Џисобласак, Швейцарияда Бразилиядан 110 марта к¢п ялпи миллий маЏсулот яратилгани маълум б¢лади.
Яратилган (реал) ялпи миллий маЏсулот ва миллий даромаднинг абсолют миќдорини ¢сиши иќтисодий ¢сишнинг к¢ламини к¢рсатади. У жорий йилдаги яратилган ялпи миллий маЏсулот, миллий даромад билан аввалги йил к¢рсаткичини таќќослаш орќали Џисобланади.
Айтайлик, жорий йилда яратилган ялпи миллий маЏсулот 150 млрд. долл., ¢тган йилда эса 145 млрд. долл. б¢лган. У Џолда ¢сишнинг абсолют миќдори (150—145) 15 млрд. долларни ташкил этади. У турли мамлакатларда турлича б¢либ, ¢сиш к¢ламининг Џар хиллиги мамлакатларнинг иќтисодий ќувватига боƒлиќ.
Иктисодий ¢сиш суръати реал ЯИМни ¢сиш суръатида ифодаланади. Иќтисодий ¢сишнинг нисбий миќдорини ¢сиш суръати к¢рсатади. ¡сиш суръати жорий йилдаги ялпи ички (миллий) маЏсулотни ¢тган йилга нисбати тарзида Џисобланади. Юќоридаги мисолимиз б¢йича ¢сиш суръати 150:145=103,4%, иќтисодчилар ¢сиш суръатидаги озгинагина ¢згаришга Џам катта аЏамият беришади. Ћаќиќатан Џам 1—2% иќтисодий ¢сиш Џам катта аЏамиятга эга. Сабаби баъзи мамлакатлар учун 1% ¢сиш катта миќдор, яъни млрдлаб долларни ташкил этади. Масалан, Япониянинг ялпи миллий маЏсулотининг 1% и Чехиянинг йиллик ялпи миллий маЏсулотидан к¢п. Ќашшоќ мамлакатлар учун унча к¢п б¢лмаган ¢сишни тушиб кетиши мамлакатнинг аЏолисини т¢йиб овќат емасликдан очарчиликка ¢тишини ифодалайди.
Ундан ташќари, ќатор йилларда ¢сишнинг унча катта б¢лмаган фарќи Џал ќилувчи аЏамиятга эга б¢лиши мумкин. Масалан, икки мамлакатнинг бирида ¢сиш суръати 2,5%, иккинчисида 5% б¢лса, ялпи миллий маЏсулотни икки баравар к¢пайиши учун бирига 70:2,5=28 йил, иккинчисига 70:5=14 йил кетади(Иќтисодий ¢сишни Џисоблашда иќтисодиётда 70 ќоидаси мавжуд б¢либ, у ЯММ ни 2 баробар ¢сишини аниќлаш учун ќанча муддат кераклигини топишда фойдаланилади. Бу ќоида ќанча ваќт кераклигини тезда Џисоблаш имконини беради. Бунинг учун 70 ни йиллик (ойлик) ¢сиш даражасига нисбати Џисобланади. Юќоридаги мисолимиз б¢йича йиллик ¢ртача ¢сиш суръати 3,4% б¢лса, ЯММ ёки ЯИМни 2 баробар ¢сиши учун тахминан 70:3,4=20,6 йил муддат керак экан).
Иќтисодий ¢сиш муаммолари Џозирги пайтда иќтисодий мунозараларда, турли сиёсатдонлар, Џукумат аъзолари, турли миллат вакиллари мулоќотларида марказий ¢рин тутади. Чунки реал ишлаб чиќаришни ¢сиши Џар ќандай х¢жалик тизимига хос чекланган ресурслар шароитида чексиз эЏтиёжларни ќондириш муаммосини маълум даражада Џал ќилиш имконини беради.
Иќтисодий ¢сиш икки: микро Џамда макро даражада юз беради. Микроиќтисодий ¢сиш — бу фирма, корхона, х¢жалик доирасидаги ¢сиш, микромиќёсдаги ¢сиш натижасида макромиќёсда ¢сишга эришилади. Макроиќтисодий ¢сиш бутун мамлакат миќёсидаги ¢сиш б¢либ, у микроиќтисодий ¢сишнинг мажмуи сифатида юзага келади.
Иќтисодий ¢сиш суръати ва к¢ламига ќараб, жамиятнинг иќтисодий аЏволига баЏо бериш мумкин.
ХХ асрнинг иккинчи ярмидан миллий иќтисодий ¢сиш билан боƒлиќ уч муЏим муаммога эътибор бериладиган б¢лди.

Download 233,4 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish