|
Ta'riflar
A ijtimoiy munosabatlar birinchi navbatda quyidagicha belgilanishi mumkin
guruhga tegishli bo'lgan shaxslar orasidagi munosabatlar yoki
guruhlar orasidagi munosabat yoki
shaxs va guruh o'rtasidagi munosabatlar
Shu sababli, ijtimoiy munosabatlar shaxslararo munosabatlar yoki individual munosabatlar bilan oddiygina bir xil emas, garchi ushbu munosabatlarning barchasi bir-birini nazarda tutsa. Ijtimoiy munosabat odamlar guruhining umumiy ijtimoiy xususiyatiga ishora qiladi.
Jamiyat chunki Marks uchun uning a'zolarini bog'laydigan ijtimoiy munosabatlarning yig'indisi.
Ijtimoiy ishlab chiqarish munosabatlari Marks ma'noda murojaat qiladi
(ko'pincha qonuniy ravishda kodlangan) jamiyatning ishlab chiqarish aktivlariga tegishli mulkchilik va boshqaruv munosabatlari,
odamlar ishlab chiqarishning iqtisodiy sohasida, shu jumladan ijtimoiy sinflar sifatida rasmiy va norasmiy ravishda bog'lanish usuli,
kooperativ mehnat munosabatlari (shu jumladan uy mehnatida),
odamlar o'rtasidagi o'zlarining mavjudligini ishlab chiqarish va ko'paytirish usullaridan kelib chiqadigan ijtimoiy-iqtisodiy bog'liqliklar,
turli xil ish joylari yoki ishlab chiqarish maydonlari o'rtasidagi munosabatlar
butun jamiyat nuqtai nazaridan qaraladigan ishlab chiqarish sohasining turli tomonlarining miqdoriy nisbati.
Ijtimoiy ishlab chiqarish munosabatlarining umumiyligi iqtisodiyotning ijtimoiy tuzilishini tashkil etadi, bu Marksga ko'ra daromadlar, mahsulotlar va aktivlar qanday taqsimlanishini belgilaydi.
Ijtimoiy / texnik jihatdan farqlash va qayta tiklash
Bilan birlashtirilgan ishlab chiqarish kuchlari, ishlab chiqarish munosabatlari tarixiy jihatdan o'ziga xos xususiyatni tashkil etadi ishlab chiqarish tartibi. Karl Marks qarama-qarshi ijtimoiy munosabatlar bilan ishlab chiqarish texnik ishlab chiqarish munosabatlari; avvalgi holatda, odamlar (sub'ektlar) qarindoshlar, ikkinchisida, odamlar va ular yashaydigan jismoniy olamdagi narsalar o'rtasidagi munosabatlar (bu ob'ektlar, ishlab chiqarish sharoitida, Marks "vosita" deb atagan narsadir mehnat "yoki ishlab chiqarish vositalari).
Biroq, Marksning ko'tarilishi bilan, deb ta'kidlaydi bozor iqtisodiyoti, bu farq tobora yashiringan va buzilgan. Xususan, naqd pul iqtisodiyoti odamlar o'zaro bog'liq bo'lgan ijtimoiy va texnik munosabatlardan ajraladigan narsalar o'rtasidagi munosabatlarni aniqlash, ramziy va manipulyatsiya qilishga imkon beradi. Marksning aytishicha, bu reifikatsiya (narsa yoki Verdinglichung) iqtisodiy munosabatlar tovar fetishizmi eng yorqin misoldir. Erkaklar hamjamiyati yoki odamlar tabiatining namoyon bo'lishi, natijada ularning o'zaro to'ldirishi natijalar turlar hayoti, chinakam inson hayotidir - bu jamiyat siyosiy iqtisod tomonidan ayirboshlash va savdo shaklida o'ylab topilgan. Jamiyat, deydi Destutt de Treysi, o'zaro almashinuvlar seriyasidir. Aynan shu o'zaro integratsiya jarayoni. Jamiyat, deydi Adam Smit, tijorat jamiyatidir. Uning har bir a'zosi savdogar. Ko'rinib turibdiki, siyosiy iqtisod uzoqlashib ketgan ijtimoiy munosabatni inson tabiatiga mos keladigan muhim va asl shakl sifatida belgilaydi.
— Karl Marks, Jeyms Mill haqida eslatmalar
Bozor hamma odamlar erkin va teng ravishda kirish huquqiga ega bo'lgan va fuqarolik tengligi asosida bitimlar va narxlar bo'yicha erkin muzokaralar olib boradigan va savdolashadigan joy kabi ko'rinadi. Odamlar tovarlarni qaerdan kelib chiqqanligi va kim tomonidan ishlab chiqarilganligini bilmasdan sotib olishadi va sotadilar. Ular ob'ektiv ravishda boshqa joyda ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilarga bog'liqligini, bu ijtimoiy bog'liqlik mavjudligini bilishadi, lekin ular bu shaxslar kimligini va ularning faoliyati nima ekanligini bilishmaydi. Bozor kuchlari hamma narsani tartibga soladigandek tuyuladi, ammo bu bozor munosabatlarining orqasida turgan narsa xira bo'lib qoldi, chunki odamlar o'rtasidagi ijtimoiy munosabatlar yoki ularning tabiat bilan munosabatlari narsalar (pul, tovar, kapital) o'rtasidagi tijorat munosabatlari sifatida ifodalanadi (shuningdek qarang qiymat shakli).Shuning uchun ayrim ijtimoiy ishlab chiqarish munosabatlari ob'ektiv, ongga bog'liq bo'lmagan holda, shunchaki ular inson guruhlari uchun tabiiy zarurat bo'lgani uchun emas, balki ijtimoiy va texnik munosabatlarning savdo vositachiligi tufayli mavjuddir. Savdo yangi ijtimoiy va texnik aloqalarni yaratishdan tashqari, savdoga qo'yiladigan "narsalar" o'rtasidagi munosabatlarning ko'payishini keltirib chiqaradi. "Narsalar" (tovar, narx va boshqalar) o'rtasidagi munosabatlar nafaqat ijtimoiy va texnik munosabatlarni ko'rsatib, ifoda eta boshlaydi, balki tijorat munosabatlari ham odamlar bilan aloqa qilish uslubi va texnikasini boshqarishni va tartibga solishni boshlaydi.
Shuning uchun muayyan ijtimoiy ishlab chiqarish munosabatlari ob'ektiv, ongga bog'liq bo'lmagan mavjudlikni qo'lga kiritishi haqiqatan ham tabiiy bo'lishi mumkin emas zaruriyat o'zini o'zi tasdiqlaydi, lekin faqat ijtimoiy ehtiyoj uchun: tovar ayirboshlash, ijtimoiy munosabatlarni insonning ongli boshqaruvidan qochib qutuladigan darajaga etkazadi va ularni mavhum fikr bilan tanib oladigan darajada mavjuddir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
