Кафедра мудири: профессор. Т. У. Абдуллаев



Download 297,47 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/6
Sana21.02.2022
Hajmi297,47 Kb.
#75051
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
madaniyat sotsiologiyasi



 
 
УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 
 
ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 
 
 
 
 
 
 
 
ФАРГОНА ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ 
 
 
 
 
 
 
 
В. 310300-Социология йуналиши учун 
 
 
МАДАНИЯТ СОЦИОЛОГИЯСИ 
фанидан маърузалар 
МАТНИ 
 
 
 
 
 
 
 
 
ФАРГОНА 2000 ЙИЛ. 
 
 
 


 
 
 
ТУЗУВЧИ: профессор. Т.У.Абдуллаев. 
ТАКРИЗЧИ: профессор. Т.Хамидов. 
 
 
 
 
 
 
АУДИТОРИЯ СОАТЛАРИ:
УМУМИЙ СОАТ -36 СОАТ 
НАЗАРИЙ МАШГУЛОТ
-16 СОАТ. 
АМАЛИЙ МАШГУЛОТ
-12 СОАТ. 
МУСТАКИЛ ТАЪЛИМ -8 СОАТ. 
 
 
 
 
 
 
Маъруза матини миллий гоя ва  
миллий мафкура асосида кайта  
ишланган, кафедранинг 2000 йил 25  
июндаги йигилишида мухокама  
килинган ва маъкулланган. 
 
 
 
 
 
КАФЕДРА МУДИРИ: профессор. Т.У. АБДУЛЛАЕВ.
 
 
 
 
 


М А В З У : №1 
 
МАДАНИЯТ ЖАМИЯТИНИНГ СОЦИАЛ МУНОСАБАТ 
ШАКЛИ СИФАТИДА
 
 
 
Р Е Ж А: 
1. Социологияда маданият тушунчаси 
2. Социал маданиятнинг асосий таркибий кисмлари 
3. Мустакиллик шароитида маданиятнинг ривожланиши ва 
унинг инсон маънавий-ахлокий камолотидаги ахамияти. 
СОЦИОЛОГИЯДА МАДАНИЯТ ТУШУНЧАСИ 
Маданият – энг умумий тарзда инсон ва жамиятнинг узгарувчанлик 
фаолиятининг турлари хамда шу фаолият натижаларининг мажмуидир. 
Социал маданичт жамият ва инсон тарихий тараккиѐтининг турли 
куринишларида, шунингдек, улар яратадиган моддий ва маънавий 
бойликларида ифодаланади. Маданият тушунчаси муайян тарихий 
даврлар, ижтимоий-иктисодий тузумлар, муайян жамиятлар, элат ва 
миллат тараккиѐти , моддий ва маънавий хаѐт даражасини, шунингдек, 
инсон фаолияти ѐки турмушини изохлаш учун кулланилади. 
Социал маданият жуда мураккаб ва куп киррали ижтимоий ходиса 
булиб, ижтимоий хаѐтнинг моддий техник, иктисодий, ижтимоий,сиѐсий 
ва бошка сохаларни, инсон мехнат фаолиятининг барча самараларини 
узида камраб олади. Халк оммаси томонидан яратилган хаммаси моддий ва 
маънавий бойликлар маданияларига тааллуклидир. 
Социал маданият, аввало, жамиятнинг ижтимоий тараккиѐтитурли 
куринишларини улар яратадиган моддий ва маънавий бойликларини 
ифодалайди. Социал маданият тушунчаси муайян тарихий, ижтимоий-
иктисодий даврлар, миллатлар тараккиѐти, моддий ва маънавий хаѐт 
даражаси, инсон фаолияти ва турмушнинг узига хос сохаларини изохлаш 
учун кулланилади. У одамзот акл-идрокининг энг юксак чуккиларигача 
булган туйгуларнинг хаммасини камраб олади. Социал маданият муайян 


тарихий даврда жамият тараккиѐтининг маънавий савиясини ифода этувчи, 
кишиларнинг моддий ва маънавий бойликлар ищлаб чикаришдаги бутун 
ижодий фаолиятини акс эттирувчи куп киррали ижтимоий ходисадир. 
Социлл маданият тушунчаси билан ижтимоий хаѐт тушунчаси бир хил 
эмас. Ижтимоий хаѐт маданият тушунчасидан анча кенг. Ижтимоий хаѐт 
тушунчасиги социал маданиятдан ташкари ишлаб чикарувчи кучлар, 
ишлаб чикариш муносабатлари, синфий ва миллий муносабатлар, 
жаимятнинг сиѐсий тащкилотлари, тил ва тафаккур сингарилар хам 
кирадилар. 
Маданият 
инсон 
фаолиятининг 
факат 
моддий 
натижаларигагина эмас, шу билан бирга кишиларнинг мехнат жараѐнида 
жамланган билим бойликлари, тажрибалари, кобилиятлари, ишлаб 
чикариш ва касб малакалари, узаро муносабатларини хам уз ичига олади. 
Социал маънавий маданиятнинг камрови бехад кенг булиб, у 
инсонлар томонидан яратилган маънавий бойликларни, ижтимоий онгини 
илмий бадиий, хукукий , диний, фалсафий ва бошка шаклларини, 
тафаккурнинг барча шакллари ва дунѐкарашнинг бутун сохасини, 
жамиятдаги гоялар ва таълимотларни, бадиий асарлар, эстетик
карашларни хам камраб олади, яна маълумот бериш, таълим-тарбия, 
фалсафа, дин, хукук, этика, эстетика, санъат, адабиѐт сингарилар хам 
киради. Маънавий ишлаб чикариш жараѐнида сиѐсий ва хукукий мафкура, 
фалсафа , ахлок, санъат сохасидаги ва бошка бойликлар яраилади. 
Маънавий бойликлар олимлар, мусовирлар, бастакорлар, шоир ва 
ѐзувчилар, халк оммаси томонидан яратилади ва истеъмол килади. 
Маънавий бойликлар авлоддан-авлодга бир тузумлан иккинчи тузумга 
мерос сифатида утади ва жамият тараккиѐтига катта таъсир курсатади. 
Маориф, фан, ахлок, театр ва кино томошалари, тасвирий санъат 
асарлари, маколалар, маталлар, мусика ва болетлар ва ракслар, умуман 
халк ижодиѐти маънавий фаолиятнинг мухим булакларидир. Мактаб ва 
олий укув юртлари, кутубхона ва музейлар ва бошкалар хакида хам шу 
фикрни айтиш мумкин. 
Социал маданиятнинг пайдо булиши ва ривожланиши кишилик 
жамиятининг энг кадимий боскичларига бориб такалади. Бошкача 
айтганда, маданият инсоннинг келиб чикиши билан узвий алокадордир. 
СОЦИАЛ МАДАНИЯТНИНГ ТАРКИБИЙ КИСМЛАРИ. 
Хар кандай социал маданият мураккаб тизимдан иборат булади. 
Социал маданият ички томондан узаро таъсир этадиган бир канча 
унсурлар, муносабатлар уртасидаги алокаларни мужассам этиб, уларнинг 
бирлиги муайян жамиятда унинг мавжуд булиб яшаб туришини таъмин 


этади. Социал маданиятнинг мохияти ва ижтимоий хаѐтдаги урнини тугри 
тушуниш учун таркибий кисимлардан караб чикиш мухимдир. Умумий 
максад инсрнинг шакиллантириш ва унинг комиликка эришувининг 
таъминлада маданиятнинг хар бир унсури узига хос вазифани бажаради. 
Жамиятда мехнат маданиятини ривожлантириш, кишиларнинг сиѐсий 
онгини оштириш, ахлкий ва эстетик комилигини баркарорлаштириш ва 
хоказоларда куриш мумкин. Муракаб ижтимоий тузилма сифатида социал 
маданият илмий билимларни, дунѐ карашни, ахлокий ва эстетик 
кадриятларни тарихан таркиб топган, анъаналар ва рамзий холатларни уз 
ичига олади.Шу асосда маданият моддий ва маънавий бойликларни 
купайтиради ва тарбия жараѐнидва мухим маънавий роль уйнайди. 
Сиѐсий маданият. Сиѐсий социал маданият маънавий кадриятларни 
алохида тизиминми ташкил килиб, кишиларнинг сиѐсий онги, манфатлари, 
эътикодлари, максадларини ифодалайдиган сиѐсий ва хукукий гоялар 
мажмуидан иборатдир. 
Жамият сиѐсий социал маданияти таркибида сиѐсий тузилмалар
сиѐсий анъана ва сиѐсий фаолияти усуллари хам алохида урин тутади. 
Сиѐсий маданиятни таркиб топтиришнинг мухим воситаларидан бири 
сиѐсий ахборот хисобланади. 
Сиѐсий маданиятнинг яна бир мухим унсири сиѐсий анъаналардир. 
Мустакиллик йилларда узига хос миллий сиѐсий анъаналар таркиб топди 
ва тпопмокда. Мустакиллик куни Узбекистон Республикаси 
Конституцияси куни, Навруз байрами карам Республикалар кунининг 
нишонлаш нафакат маданий. Балки сиѐсий анъана тусига хам кириб 
бормокда. 
Сиѐсий маданиятни социал даражаларда номаѐн булиши шакли 
жихатдан олиб карайдиган булсак, жамиятнинг сиѐсий маданияти социал 
гурухларнинг сиѐсий маданияти, шахс сиѐсий маданияти кабиларни 
ажратиб курсатиш мумкин.Жамиятнинг сиѐсий маданияти ижтимоий 
таракиѐти конкрет боскичига хос сиѐсий ижтимоий-психологик 
кадриятлпар, сиѐсий тузилмалар, сиѐсий фаолияти усуллари кабиларни 
йигиндисидир. 
Шахснинг сиѐсий маданияти – бу индивид томонидан жамиятнинг 
сиѐсий, мафкуравий, социвл психологик кадриятларни ва усулларини
узлаштирилиши , амалга ошириш тизимидир.Шахс сиѐсий фаолиятида 
икки хил даража мавжуд, сиѐсий маданиятни билиш даражаси ва сиѐсий 
маданиятни амалий фаолиятда куллаш даражаси. Сиѐсий маданият хар 
иккала даражанинг узаро богликлиги, яхлит бирлигидан таркиб топади. 
Шундай килиб, миллиймустакилликка эришган мамлакатимизда 
сиѐсий маданият таркиб топтириш истиклол берган буюк неъматларнинг
мохиятини тушунишга, кадрлашга ва химоя килишга даъват этади. 
Миллий мустакил жамиятимиз сиѐсий маданиятининг олий максади ва 
тарихий вазифаси кишиларимизнинг сиѐсий миданияти, онгини 


шакиллантириш, фаол сиѐсий пазисияга эга булиш таъминлаш, истиклол 
йулидан бораѐтган давлатимизнинг куч кудратини яна оширишга 
каратилган. 
Иктисодий маданият. Бозор муносабатларини таркиб топшириш 
шароитида иктисодий билимлар, эътикодлар, фикрлар услубий билан 
ишлаб чикариш, иктисодий фаолият уртасидаги узаро алокадорлик мухим 
омил хисобланади. Бу нарса иктисодий маданият тушунчасида уз 
ифодасини топади. 
Одатда маданиятни жамиятнинг хотираси деб атайдилар. Бунинг 
маъноси шуки, у бугунги иктисодиѐт (хизматчилар, ишчилар, иктисодий 
тузилмалар, муносабатлар ва шунга ухшашларни) мамлакат утмишида 
кулга киритилган тараккиѐтининг мезонлари билан боглайди, утмиш 
тажрибаларини амалий фаолият таркибига олиб киради. Чунки, маданият 
тизимида хунармандларнинг илгор анъаналари оклаб кулинади, муайян 
жамоалар уртасида амал килган узаро иктисодий хамкорлик ва ѐрдам 
иктисодий жихатдан бакувват ижтимоий катламлар уртасидаги баркарор 
муносабатлар, расмий когозлар ва курсатмаларга анъанавий хурмат рухида 
муносабатда булиш сингари масалалар таргиб килинади. 
Иктисодий маданиятни ташувчи куч инсондир, унинг иктисодий 
фаолияти оркали инсон иктисодий муносабатлар доирасига киради. 
Иктисодий маданият таркибан уз ичига иктисодий онг, иктисодий фаолият 
ва иктисодий муносабатларни олади. 
Иктисодий маданиятда билимлар ва иктисодий карашларни урни 
хакида гап кетганда иктисодий мафкура тушунчаси келиб чикади. 
Иктисодий мафкура уз ичига иктисодий дастурни олиб, объектив 
иктисодий муносабатларнинг сиѐсий маданият ва хукукий онгга таъсир 
этишида мухим омил хисобланади. Иктисодий мафкуранинг негизида
кишилар, 
жамиятлар, 
синфлар, 
табакаларнинг 
уз 
иктисодий 
манфаатларнинг англаб етишни ифодалайдиган гоялар ва карашлар 
мажмуаси ѐтади. 

Download 297,47 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish