Мавзу: «Асалари оилаларининг қишлови, уни ташкил этиш ва маҳсулдорлигига таьсири»

16 
II 
Тадқиқот услуби ва манбаи............................................................. 
22 
III 
Тадқиқот натижалари 
25 
3.1. 
Асалари оилаларини етиштириш, уларнинг ўсиши ва ривожланиши 
25 
3.2. 
Кучли асалари оилаларини етиштириш
 
ва она асалари кучини аниқлаш 
29 
3.3. 
Асалари оиласининг маҳсулдорлигини оширишда минерал озиқавий 
бирикмалардан озиқавий қўшимча сифатида фойдаланиш.................................. 
33 
3.4. 
Арилар қишлаши учун озиқа заҳирасини жамғариш……………….................... 
39 
3.5. 
Асаларичилик хўжаликларида бажариладиган қишки ишлар................. 
41 
 
Қишлаш вақтида ариларни кузатиш................................................................... 
43 
 
Ариларнинг қишда озиқланиши 
48 
3.6. 
Тадқиқотларни иқтисодий самарадорлиги 
48 
IV 
ХУЛОСАЛАР .............................. 
50 
 
ИШЛАБ ЧИҚАРИШГА ТАКЛИФ 
51 
 
Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати 
52 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
 
 
КИРИШ 
Мавзунинг 
долзарблиги: 
 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Вазирлар 
Маҳкамасининг 2009 йил 3 мартдаги 348- сонли “Республикада 2009 – 2011 йилларда 
асаларичилик соҳасини ривожлантириш бўйича амалга ошириладиган чора –
тадбирлар тўғрисидаги дастури қабул қилинган. Мазкур дастур асосида 2012–2015 
йилларга мўлжалланган республикада асаларичиликни ривожлантириш чора- 
тадбирлари ҳам белгилаб берилган.
 
Тадбирларга асосан 2015 йилга бориб, республикада асалари оиласини сонини 
409,8 минг тага ва асал ишлаб чиқариш эса 5082 минг тоннага етказиш кўзда 
тутилган. Бу эса асаларичиликда амалга оширилган ислоҳотларни барча 
хўжаликларда ишлаб чиқаришни жадаллаштириш ва уни тезкорлик билан амалга 
оширишни талаб этади. 
Республикамизнинг иқлим шароитида баҳор ва куз фаслларида кўплаб гулчанг
ўсимликларни гуллашига қарамай, гулшираси кам бўлади. Асалари оиласига эрта 
баҳорги бериладиган озиқани уларни қуртчаларини озиқлантиришга сарфлайди. 
Иқлим шароитининг тез ўзгарувчанлиги гоҳида асалариларни учиш фаолиятини ва 
асал тўплашини сусайтиради, ҳавонинг кескин исиши ѐки ѐғингарчиликларни кўп 
бўлиши ўсимликларни шира ажратишини тўхтатиб қўяди. Ана шу даврда асалари 
оиласининг ривожланиши тўхтаб қолади, она асалари тухум қўйишни қисқартиради, 
худи шундай оилада ѐш насл миқдори камайиб қолади. Буларнинг ҳаммаси асалари 
оиласини ўсиши ва ривожланишига салбий таъсир кўрсатади ҳамда оилани баҳор ва 
ѐз фаслларда қўшимча равишда рағбағлантирувчи минерал озиқалар беришни талаб 
этади. 
Асалари оиласига бериладиган шакар шарбати таркибида витаминлар, 
аминокислоталар, минерал моддалар, микроэлементлар бўлмайди. Шунинг учун ҳам 
шакар шарбати таркибига энг муҳим минерал моддаларни қўшиш асалари оиласини 
баҳорги ривожлантиришини анча тезлаштиради ва оиланинг қишловини 
муваффақиятли ўтишини таъминлайди. 
Бу минерал моддалар асалари оиласини ривожланишини тезлаштиришга 
ижобий таъсир этиб, мўл асал ҳосили олишни таъминласа, иккинчидан асалари 
оиласидан қўшимча равишда янги асалари шохобчалари шакллантирилади ва 

---

4 
асалари пакетлари ташкил этилиб, уларни бошқа вилоятларда сотишга имкониятлар 
яратилади, учинчидан эса бу ривожланган асалари оилалари қишлоқ хўжалик 
экинларини, хусусан ғўза ва беда уруғларини оширишда, уларни четдан ченглатиб, 
ҳосилдорлигини оширади. 
Шунингдек, республикада озиқ-овқат саноатида салмоқли ўрин эгаллаган 
табиий асални кимѐвий таркибини, аминокислоталар, витаминлар, ферментлар, микро 
ва макроэлементларни ўрганиш асосида “Ўзбекистон асали” сифат кўрсаткичига эга 
эканлиги ҳозирги куннинг долзарб масалаларидан бири ҳисобланади ва ушбу 
йўналишда илмий тадқиқотларни ўтказишни долзарблигидан далолат беради. 
Юқоридагиларни қайд қилган ҳолда республикада асалари озиқаси таркибида 
озиқавий қўшимчаларини киритиш ва унинг оила маҳсулдорлигини оширишнинг 
ҳамда асаларилар организмига минерал моддаларнинг таъсирини ва организмда 
бўладиган ўзгаришларни ўрганишнинг илмий асосланган усулларини ишлаб чиқишни
тақозо этади. 
Олиб бориладиган тадқиқот натижалари асосида республикамизнинг тоғолди 
ва пахтачилик минтақалари шароитида асалари оиласини озиқлантиришнинг 
технологик усуллари илмий жиҳатдан асослаб берилади ва асаларичилик 
хўжаликлари ҳамда шахсий ѐрдамчи хўжаликларда тадбиқ этиш бўйича илмий 
асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилади.