|
Qayd etilgan istemol harajatlari
Qayd etilgan istemol harajatlari, o‘ziga tegishli sektorlarning hisoblamalarida qayd etiladi.
Jamg‘arish - hisoblamaning balanslashtiruvchi moddasi hisoblanadi. Iqtisodiyotning barcha sektorlari jamg‘arish summalarining yig‘indisi MHTning yana bir agregati - milliy jamg‘arish hajmini ifodalaydi.
Agar uy xo‘jaliklari ixtiyoridagi daromadga yana natural formada olingan ijtimoiy transfertlar qo‘shilsa MHTning yana bir agregati - uy xo‘jaliklrining tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromad ko‘rsatkichi olinadi. Bu oqim uy xo‘jaligiga berilgan barcha tushumlarni aks ettiradi va u ular istemol qilishi va saqlashi mumkin bo‘lgan imkoniyatlarni aks ettiradi. Bu ko‘rsatkich aholining turmush darajasini o‘rganish imkoniyatini beradi.
Davlatni boshqarish sektorining tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromadi, shu sektorning ixtiyordagi pul daromadi bilan, uy xo‘jaligi ixtiyoriga natural formada berilgan ijtimoiy transfertlar orasidagi farqqa teng. Shunday sxema asosida uy xo‘jaliklari xizmatidagi notijorat tashkilotlarning tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromadlari hisoblanadi.
Shunday qilib, iqtisodiyot sektorlarining tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromadlari ularning ixtiyordagi pul formadagi daromadlar yig‘indisga teng. Tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish quyidagi sxema asosida amalga oshiriladi.
VII. Tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromaddan foydalanish hisoblamasi
Foydalanish
|
Resurslar
|
Amaldagi oxirgi foydalanish
Saqlash (1-2)(jamg’arma)
|
1. Tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromad
|
Jami foydalanilgan
|
Jami resurslar
|
Amaldagi oxirgi foydalanish barcha oxirgi foydalanish harajatlari va natural formadagi ijtimoiy transfertlar (olingan/berilgan)ni o‘z ichiga oladi.
Uy xo‘jaliklari oxirgi amaldagi iste’moli, ularning oxirgi iste’mol harajatlari va natural formadagi ijtimoiy transfertlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi. Bularga uy xo’jaliklari istemol qilgan barcha tavarlari va ko’rsatilgan xizmatlar hamda foliyat yurituvchi subyektlar tomonidan xodimlarga natural shaqqilda berilgan maxsulotlar qiymati xam kiradi.
Davlatni boshqarish organlarining oxirgi amaldagi istemoli, ularning oxirgi iste’moli harajatlari va uy xo‘jaliklariga berilgan natural formadagi ijtimoiy transfertlar farqiga teng.
Hisoblamaning balanslashtiruvchi moddasi - saqlash bo‘lib, u pul formadagi ixtiyordagi daromaddan foydalanish hisoblamasining balanslashtiruvchi moddasiga teng bo‘ladi.
Endi jamg‘arish hisoblamalriga o‘tamiz. Bu guruhning birinchi hisoblamasi - kapital bilan operatsiya deb ataladi.Foydalanish
|
Resurslar
|
Asosiy kapitalni yalpi jamg‘arish
Material aylanma mablag‘lar zahirasining o‘sishi
Boyliklarni sof sotib olish
Er va boshqa ishlab chiqarilmagan aktivlarni sotib olish
Sof kreditlash (sof qarz berish)
(1+2-3-4-5-6-7)
|
Saqlash
Kapital transfertlar (olingan+)
Kapital transfertlar (to‘langan-)
|
Jami foydalanilgan
|
Jami resurslar
|
Bu hisoblamaning vazifasi kapital harajatlarni moliyalashtiris manbalari va ulardan qanday yo‘nalishlarda (kapital harajatlarining turlash) foydalanilganini ko‘rsatishdan iborat.
- saqlash (ixtiyordagi o‘tish, unda saqlash
Kapital harajatlarni moliyalashtirishning asosiy manbai - saqlash ixtiyoridagi daromaddan foydalanish hisoblamasidan o‘tadi, bunda saqlash balanslashtiruvchi modda bo‘lib hisoblanadi. Keyingi moliyalashtirish manbai - kapital transfertlar yoki bir vaqtning o‘zida qayta taqsimlash to‘lovlari (masalan, korxonalarni davlat bydjetidan qayta to‘lovsiz moliyalashtirish, xususiylashtirish jarayonida kapitalni o‘tkazish, avvalgi yillar qarzlarini kechib yuborish va h.k.).
Asosiy kapitalni yalpi jamg‘arish - bino va inshoatlarni qurish qiymati, shuningdek mashina, uskuna, transport vositalarini va asosiy fondlari boshqa turlarini sotib olish.
Material aylanma mablag‘lar zahirasini ortishi - xom ashyo, materiallar, yoqilg‘i, tugallanmagan ishlab chiqarish, tayyor lekin sotilmay qolgan mahsulotlar va h.k. qiymatining ortishi.
Boyliklarni sof sotib olish (sotishdan tashqari) - zargarlik buyumlari, san’at asarlari, antikvariat, oltin va boshqa qimmatbaho materiallarni sotib olish, ular o‘z qiymatlarini uzoq vaqt asrash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Boyliklar yuridik, shuningdek jismoniy shaxslar tomonidan ishlab chiqarish va iste’mol uchun emas, balki aktivlarni inflyatsiyalardan asrash uchun sotib olinadi.
Erni va boshqa ishlab chiqarilmagan aktivlarni sotib olish er bilan birga boshqa ishlab chiqarilmagan aktivlarni (patent, litsenziyalar, avtorlik huquqi va h.k.) sotib olishni o‘z ichiga oladi.
Sof kreditlash (sof qarz olish) - moliyaviy resurslar hajmini ifodalovchi balanslashtiruvchi modda bo‘lib, u iqtisodiyotning bir sektorini ikkinchi sektoriga bergan va o‘rni qoplanadigan (yoki olgan) kapital harajatlarni moliyalashtirishni ifodalaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
O’zbekiston Respublikasi “Davlat statistikasi tog’risida”gi qonun. Xalq so’zi 2016
Rukovodstvo po statistike gosudarstvennix finansov MVF 2018
Statistika finansov 2018
Sidenko A. Mejdunarodnaya statistika
Do'stlaringiz bilan baham: |
