Namangan Davlat Universiteti Ijtimoiy fanlar fakulteti Tarix



Download 16,65 Kb.
Sana07.07.2022
Hajmi16,65 Kb.
#752468
Bog'liq
Turg\'unov Murodjon

Namangan Davlat Universiteti


Ijtimoiy fanlar fakulteti Tarix
Yo'nalishi 202 - guruh talabasi
Turg'unov Murodjonning"Jahon
Tarixi" fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi.

Salib yurishlari.



Reja;
I Kirish
1)Salib yurishlari arafasida yevropa.
II Asosiy qism.
2)Yevropada siyosiy vaziyat.
3)Salib yurishlarining sabablari va
maqsadlari.
4)Dastlabki salib yurishlari.
III Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1)Европада XI асрдан шахдрларнинг юксала бориши давомида ички ва ташки савдо ривожланади. Айни савдо-сотик ортикча дехкончилик махсулотларини, кимматбахо буюмлар, газламалар, курол-яроглар, зираворларга ёки алмашинувларнинг асосий воситаси - пулга айлантириши мумкин эди. Сеньорларда бойликка, хашамларга талаб кучайиб, уни кондиришнинг ягона усули дехконларга тазйикни кучайтириш булиб колади. Европадаги майорат, ер-мулкнинг майдалашмаслиги учун каста угилга колдириш удумининг мавжудлиги. куилаб рицарларни хохиш - истагига карши оддий хаёт кечиришга махкум этарди. Вужудга келган вазиятда норози рицарлар уз тоифаларига лойик тукин хаёт кечириш учун хар кандай воситадан хам Кайтмаслиги маълум булади. Рицарлар харбий булинмалари хизмат излаб сеньордан сеньорга утар, можароларга аралашар, баъзида очикчасига йултусарлик ва хаттс монастирларга хужум килар, савдогарларни талашдан хам кайтмасди. Европадаги сиёсий таркоклик шароитида ягона мустахкам ташкилот католик черкови булиб колади. Бу даврда Клюни монастири аббатлари саъй-харакатлари нафакат черковнинг иктисодий кудратини, балки сиёсий мавкеини хам оширади.Ушбу вазиятда Рим папалари Европа хукмдорлари орасида бош хакамликка даъво кила бошлайдилар. Византиянинг заифлаша бопшаши XI асрнинг урталаридан, папаларнинг шаркий христиан черкови устидан хукмронлигини тиклашга интилишини янада кучайтиради.Европа шахарлари тараккиёти турлича булсада, уларнинг барчаси Византия ва Шарк мамлакатлари билан савдодан манфаатдор булишган. Китьада эса, узок улкалардан келтириладиган ипак ва парча, кимматбахо курол-аслахалар, шишадан тайёрланган бадиий буюмлар, зираворларга талаб ошиб борган. Савдогарнинг Шаркдан биргина муваффакиятли карвони баъзида бутун бир мулкка эришишга имкон берар эди.Византия ва Шарк мамлакатлари билан савдо Италия шахарлари, асосан Венеция савдогарлари воситачилигида олиб борилган. Венециялик савдогарларни факат Византия шахарларида эмас, Антиохия, Байрут, Триполи, Александрияларда хам учратиш мумкин эди. Улар Шаркка темир, ёгоч, дон ва кулларни олиб борганлар. Нормаиларга карши урушларда Алексей I Комнинга ёрдам курсатган венецияликларга чексиз имтиёЗлар^.-яъни Византия империясида божсиз савдо килиш хукукц берилган. Венециялик савдогарларнинг Константинополда алохида мавзелари, кемалари тухтайдиган махсус бандаргохдари булган.Энг нафис ва кнмматбахо буюмлар китъага Византия ва Шарк мамлакатларидан келтирилган, Европада денгиз ортидаги мужизакор боймамлакатлар хакцда турли афсоналар кенг таркдлган. Шарк; - Ердаги жаннат, “Мукаддас ер” (Фаластин, Куддус) - Исо пайгамбар ватани х,акидаги ривоятлар урта аср кишипарида катта кизикиш ва хавас уйготган.Халифалик истило кдлган Фаластин, Сурия, Кичик Осиё, Сицилия, Испанияда араблар мусулмон булмаган ахолига нисбатан хам яхши муносабатда булган. Жумладан, европалик христиан зиёратчилар VIII асрданок “Мукаддас ер” - Фаластинга эркин бориб келишган. XI асрдан зиёратчилар сони тобора купая бориб, уларнинг бир кисми Рейн ва Дунай дарёлари оркаяи, Венгриядан Бол конга, ундан Кичик Осиё ва Сурияга утса, бошкалари Италия ва Византиядан денгиз оркали кемаларда зиёратга боришган. Йул узок, машавдатли булганидак зиёфатчи сайёхлар катга гурухларга бирлашиб харакат килганлар.XI асркинг иккинчи ярмидан Салжукий туркларнинг Якин Шаркни истило килиши, уларнинг турли бейликлари орасидаги низолар вазиятни салбий томонга узгартиради. Зиёратчилар учун Кудцусга йуллар деярлик ёпилади. Урушлар давомида куплаб ибодатхона ва монастирлар вайрон килинади. Бу худудлар ахолисининг бир кнсми Византиянинг Европа кисмидаги вилоятларига кочади. Лекин денгиз оркали борувчи зиёратчилар унчалик катта булмаган божни тулаб, Кудцусга боришда давом этишади. Католик черкови эса, папалик кумагида, мусулмонларнинг “ёвузликлари”, мукаддас жойларни “тахдирлаёгганлари” хасида турли миш-мишларни таркатади. Аммо Шаркка зиёратлар бу бухтонларни купи уйдирма эканлигини, мусулмон амирликларида ички кураш, карама-каршшгаклар булса-да, “Мукаддас ерга” бемалол бориб келиш мумкинлигини тасдикдайди.
Зиёратчилар уз ватанларига Якин Шаркдаги обод, гуллаб-яшнаган шахарлар, уларнинг бойликлари хакида хикоялар келтиради. Бу маълумотларнинг огиздан-огизга утиши давомида, муболагаси 10 марталаб купайиб, европаликларда уларга эришиш орзусини тугдиради.
2)Урта Ер денгизи сохдгадан салжукий турклар факат византияликларни эмас, арабларни хам суриб чикарадилар. 1055-йили Багдодни эгаллаган турклар халиф га факат диний хокимиятки колдиради. Мисрдан Сурия ва Фаластин тортиб олииади. Византия устидан 1071- йилги Манцикертдаги галабадан сунг, турклар кейинги ун йил ичида Кичик Осиёни деярлик тулик босиб оладилар. Константиноиолдан 100 км жанубдаги Никея Рум султонлигшганг биринчи пойтахти булади. Лекин салжукийлар мулклари яхлит бирликни ташкил этмай, катор мустакда амирликларга: Даманщ, Мосул, Алеппо, Антиохия, Триполи, Румларга булинган ва XI асриинг сунгида улар орасида якка хукмронлик учун аёвсиз кураш борган.Ушбу вазиятда Византия учун огир синовлар даври бошланади.туркларга утиб, Смирна амири Чаха дейгизда хукмронлик киларди. Византиянинг Жанубий Италиядаги мулкларини эгаллаган норманлар, 1081-йилнинг ёзида Эпирни, Авлон ва Диррахийлйрни хам олади. Норманлар Македонияии вайрон килиб, Фессалияга киради. Алексей I 1085 йилдагина нормайларни Византия худудларидан еуриб чикаради. Аммо сиёсий вазият кескинлиги буйича колади. XI асрнинг урталаридан бошланган бижанаклар хужу ми 80-йиллардан Византиянинг Европа кисмидаги вилоятлари учун офатга айлаиади. Бижанаклар XI аср охиридан кипчоклар билан бирлашиб, Дунай якинида Алексей I кушинини тор-мор этадилар. Душман пойтахти деворларига кадар етиб келиб, к^чманчилар билан келишган Чаха Константинополни камал килишга хозирлана бошлайди. Чорасиз колган Алексей I Fap6 мамлакатлари ва Рим папасидан харбий ёрдам сураб мурожаат килади. Европадаги мавжуд вазият бу сафар Византиянинг чакиригини эшитиб, унинг мурожаатидан харбий юришларга чакирик сифатида фойдалансаларда, Византияга ёрдам бериш салибчилар кунглидаги асосий ният булмаган.
3)Салиб юришлари - Fарбий Европа феодалларининг харбий колонизация (цушиб олиш) харакати булиб, унда кисман шахарликлар ва дехконлар хам иштирок этгаилар. Католик черкови юришларга диний туе бериб, Фаластиндаш мукаддас кадамжоларни мусулмонлардан озод этиш, маъжусийлар ва дахрийларни христиан динига киритишни асосий шиор килиб кутаради. Юришларнинг классик даври 1096-1270-йилларда булиб, уларни кайта ташкил килишга уринишлар урта аерларнинг охирига кадар, рамзЛаридан фойдаланиш эса янги давр, хатто хозирга кадар давом этиб келмокда. Дастлабки ейлиб юришлари хусусиятларидан бири оммавийлик булиб, лекин улар шошилиич ташкил килинган. Уларда герцоглар, графлар ва рицарлардан ташкари, дехконлар, Италиянинг ва Франциянинг жанубидаги шахдрлар савдогарлари хам катнашади. Йиллар утиб, харакатнинг ижтимоий пойдевори торайиб, юришлар рицарларнинг харбий экспедицияларига айлана боради, Кейинги ХШ асрнинг охири-XV аерлардаги салиб юришларининг аксари Европа монархларининг, Италия денгиз республикалари, энг аввало, Венециянинг куллашиДа ташкил килинган. Салиб юришлари тушунчаси 1250-йилдан пайдо булиб, XVII-XVIII аерлардан тарихий асарларда кенг куллана бошланади. Биринчи салиб юришлари "катнашчилари кийимларига бутнинг тасвирини тушириб, узларини пилигримлар (зиёратчи сайёхдар) деб атаб, юришлар - зиёрат (peregrinatio), фаолият (gesta) ёки экспедиция (expeditio), мукаддас йул (via sacra) номини олган. Юришларга ижтимоий-иктисодий, ташки - сиёсий, диний-психологик омшшар туртки берган. Fарбий Европа мамлакатларида (юшлангаи пул-товар муносабатларининг юксалиши жамиятнинг мт.анавий тузумидаги табакалашувини тезлаштириб, бир томондан сензуралар моддий эхгиёжларини устирса, иккинчи томондан, ички шддиятларни кучайтиради. Майорат удумига кура сеньор фефини (ер- мул кини) катта угилга колдириши, бошкапарининг домен, тирикчилик иоситаларига узлари эришиши зарурлиги, ёш рицарларни боскинчиликка ундайди. Ер-мулк ва дехконлар учун кураш файлларга - таникли уруг ва кланлар орасида конли тукнашувларга олиб келади. Ички колонизация оркапи ер-мулкларни купайтириш имкониятлари эса, тобора камайиб боради. Урта аср жамиятида одамлар онгида хакикий бойликлар Шарк мамалакатларида эканлиги хдкида тасаввурлар кучая боради. Шаркдан келтирилган камёб моллар, зираворлар бу фикрларни асослагандек туюлади. Натижада, Европада Шаркдаги бойликларни эгаллаш нафакат мумкин, балки черков томонидан ёкданган, Худога хуш келадиган тадбир зканлигига ишонч тобора кучая боради. Реконкистанинг Пиренеядаги илк муваффакиятлари Худо йулидаги мукадцас урушлар гоясининг кенг ёйилишига асос тайёрлайди. Бу гоя факат зодагоялар учун жозибали булиб колмасдан, унга уз сеньорлари зулмидан халос булиш, ер-мулкларни кулга киритиш истагидаги шахарликлар ва дехконларнинг маълум кисми хам кушилади. Баъзилар таъкидпаганидек, Европа бошидан кечираётган демографик юксалиш хал килувчи омил булмасада, узок давом этган юришлар уларда куплаб ахолининг катнашишига имкон беради.Рим католик черкови, салиб юришларини тайёрлашда катта Урин тутиб, унга факат шиорлар ва расмий туе бериб колмасдан, маънавий- рухий, баъзида гоявий-моддий асосларнн хам каратади. Рим черкови XI аср охирида Клюни харакатининг ижобий якунлари монастирлар хужалигининг баркарорлашувига ва черков мавкеининг мусгахкамланишига таяниши мумкин эди. Лекин салиб юришлари арафасида куплаб исёнлар, очарчиликлар (“етти кургокчкяик йиллари”), вабонинг таркалиши Лотарингия, Германия, Англия ва Брабант ахолисининг кирилишига олиб келади. Европанинг шимолида 1089-1094- йиллардаги мисли курилмаган кахратон кишлар, сув тошкинлари вазиятни янада мураккаблаштиради. Карам дехконларнинг сеньорлардан кочиши хам йилдан-йилга хавфли туе олиб боради.Дииий мутаасиблик кучайиб, таркидунёчиликнинг энг кескин куринишлари купайиб боради. Европанинг барча худудларида ахоли орасида охир замон якинлашгани (апокалипсис) хакидаги фикрлар хукмрон эди. Гунохдари учун Худонинг кахрини кутиш, воизларнинг гавба-тазарруга чакиришлари, “Мукадцас ер”ни зиёрат килиб, диний жасорат курсатиб инсониятни охират азобларидан куткаришга даъватлар кучайиб боради. Окибатда, Куддусга зиёратга борувчилар хам тобора купайиб, ундан кайтаётган зиёратчилар христианларни мусулмонлар таъкиб килаётгани хакида куплаб ноурин гапларни таркатишлари хам ахоли онгидаги жазаваларни кучайтиради.
4)Гарбий Европада XI аср охирида вужудга келган ички ва ташки вазият мусулмонлар кулидаги ерларни эгаллаш зарурлиги хакидаги асоссиз гаяни амалга ошириш учун харакатнинг бошланишига туртки беради.Умуман олганда жамиятда “Мукаддас ер”ни озод этиш гояси бутунлай янги эмасди. Гарбий Европа зодагонлари XI асрнинг бошларидйнок узларининг боскинчилик юришларини ушбу шиор остида олиб борганлар. Франциялик рицарлар 1060 -1080-йиллари Испаниядаги реконкистада арабларга карши урушларда иштирок этган. Рим пэпаси хам мусулмонларга карши харакатларни доим куллаган. Понтифик юришларни мукаддас деб, жангларда халок булганяарни шахидлар, фидойилар деб эълон килган.Хусусан, папа Григорий VII XI асрнинг урталаридаёк Шаркка юришларга чакирган эди. У “Мукаддас Ер”ни халос этишни, шаркий христиан-проваслав черковини буйсундириш режаси билан кушиб таргиб этган. Католик черкови юришлар оркали узининг обрУсини ошириш, сиёсий мавкеини кучайтириш, бойликларини купайтиришни максад килган. Лекин жамиятдаги вазият етилмаганк учун дастлабки чакиршугар натижа бермайди.Франциянинг жанубидаги Клермон шахрида 1095-йил ноябрида католик черковининг умумжахон йигини булади. Папа Урбан II йигин тугаганидан сунг тупланган епископлар, аббатлар, рицарлар, минглаб ахоли вакиллари хузурида нуле сузлайди. У “пайгамбар кабрини” озод этиш учун барчани салиб юришларига чакирадн. Папа узининг чикишида юришларда катнашиб халок булганларнинг гунохдаридан кечишни, уларга нариги дунёда арши-аълони; Шаркнинг бойликларини эслатиб “Ким бу ерда гамда ва камбагалликда булса, у ерда хушчакчак ва бой булади” деб ваъда килишни унутмайди. Куддусни Ернинг киндиги, жаннатмакон улка, унда сут ва асал дарё булиб окади, деб таърифлайди. Тупланганлар “Худонинг хохиши шу!” деб хайкцриб, шу ернинг узида кийимларига матодан тайёрланган бут шаклини тика бошлайдилар.Папанинг чакириги Европада кенг ёйилади. Йирик мулкдорлар юриншарда уз бойликларини купайтириш воситасини куради. Майда ва урта рицарлар йирик ер-мулкларга эрищишни орзу килганлар. Кэрам дехконлар ер ва озодликни уйлагаилар. Булажак юришларда моддий манфаат катга урин тутган, лекин омманинг онгйни чулгаган ва христианяик жасоратини намойиш этиш орзуси ундан хам юкори булган.Дастлаб дехконлар юриш бошлайди., Улар шошилинчда сотиш мумкин булган барча иарсаларини арзон-гаровга пуллаб, олиш зарур булган барча нарсаларни кимматга оладилар. Ахоли орасидан уз воизлари етишиб чикиб, улардан Амъен шахридан булган Пётр Пустинник узининг нотиклиги ва жонкуярлиги билан шухрат козонган. Дехконлар рицарларнинг кейинги ёзнинг охирида бошланажак юришларини кутишни истамайдилар. 1096- йилнинг эрта бахоридан Шимолий ва Урта Франциядан, Германиянинг рейнбуйи вилоятларида яшаган дехконлар зиёратчиларнинг анъанавий йули буйлаб харакатга тушадилар. Салибчи дехконлар оилалари билан тартибсиз, яхши куролланмаган оломон шаклида, куштаб юк аравалари билан йулларни тулдириб олгаинталганлар. Юришларга турли саёк-дайдилар, ярим кдрокчи-ярим рицарлар кушилиб, улар йулда махаллий ахолини талаш ташаббускорлари булишади. Салибчилар уз йулларидаги шахарларда яшаган яхудийларни галаб, киргин киладилар. Озик-овкатни куч билан топишга мажбур салибчилар Венгрия ва Болгарияда уз халкини химоя килгани чиккан хукумат кушинларидан катгик талофат курадилар, айрим булинмалар тулик кирилиб кетади. Салибчиларнинг факат ярми (30-40 минг киши) 1096-йилнинг ёзи охирида Константинополга етиб келади.Император Алексей I учун дехконлар юришининг маънисиз эканлиги сир булмаган. Шунга карамасдан, у дехконларни асосий кучлар келгунича ушлаб туришга харакат килади. Лекин шахарда салибчилар талончилиги билан боглик норозиликлар кучаяди. Натижада, дехконлар лашкари Босфордан у т к а з и б куйилади. Х,арбий ишда тажрибаси булмаган, аммо туркларга нисбатан газабли дехконлар тартибсиз холда, Кичик Осиё оркали Никеяга йул оладилар. Уларни карши олган салжукийлар кушини яхши куролланмаган оломонни беаёв киргин килади. Салибчи дехконларнинг купи билан 10 фоизигина Босфорга кайтиб, византияликлар уларни денгиздан ортга утказиб куйишади.Лотарингия ва Нормандиядан, Жанубий Франция ва Жанубий Италиядан йулга отланган рицарлар булинмалари 1096-йилнинг кузидан- 1097-йилнинг бахорига кадар Византия ерларидан ута туриб, пойтахтда чуиланадилар. Биринчи салиб юришларининг феодал-рицарлар юриши кисмига норманд герцоглари хонадони вакили Боэмунд Тарентский бошчилик килган. К^изиги шундаки, Боэмунд бундан ун йил олдинги Византияга карши юришларга хам бошчилик. килган эди.Бу пайтга келганда, империянинг асосий ракиби салжукий туркларда ички низолар кучайиб, сиёсий таркоклик томон юз тутилган, окибатда, Византиянинг ахволи бирмунча яхшиланган эди. Византия кушини 1091 йилнинг бахорида Марица дарёси буйида кипчокдар билан хамкорликда бижанакларни тор-мор келтиради. Бижанакларга ёрдамга улгурмаган Чаха флота хам маглуб этилади. Шунинг учун салибчи рицарлар кушинининг пойтахтда пайдо булиши мамлакатда янги хавф сифатида кабул килинади.Хакикатан хам, рицарлар узларини империяда душманлар еридагидек хис килганлар. Ахоли уларга карши партизанлик харакатини боишаб юборади, император хам эхтиёт чорапарини куради. Салибчилар йуллари буйлаб кушин сафланади. Улар рицарларни йулдан четга бурилишга куймас, дарё кечувларида ёки пистирмадан туриб салибчилар бю!ан тукдашувлар уюштирар эди. Бу билан Алексей I Византиянинг хали кудратли эканлигини курсатмокчи булган. Император силибчилар кушинидан Византия учун фойдаланишга интилишган. Хушомад, пора, зарур булса, куркитиш билан салибчилар етакчиларидан вассаллик касамёди, турклардан озод этилган ерларни империяга кдйтаришлари мажбуриятини олишга эришилади. Щундан сунг Алексей I рицарлар булинмаларини Кичик Осиёга утказади. 1097-йилнинг бахорида салибчилар кушини Константинополь остоналарида тупланади. Уларни Византияга карши бирлашшшдан хавсшрланган император кушинларни Якин Шарика бирма-бир жунатишга тугинади.
Download 16,65 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish