O’tkinchi qarshilikning kontakt bosimi va kontakt materialiga bog’liqligini o’rganish Ishdan maqsad

2 – labaratoriya ishi

O’tkinchi qarshilikning kontakt bosimi va kontakt materialiga bog’liqligini o’rganish
Ishdan maqsad: Kontaktlar materiallari, utish qarshiligi, mis, volfram ,kumushdan bajarilgan kontaktlar xususiyatlari

Bir oʼtkazgichdan ikkinchi oʼtkazgichga tokni o’tish joyi elektr kontakti deb ataladi. Tutashgan oʼtkazgichlar kontaktlar yoki kontakt-qismlar deyiladi.
Tabiatdagi mavjud boʼlgan oʼtkazgichlarni yuzasini xech qanday mukammal texnologik ishlov natijasida absolyut sillik qilish mumkin emas. Mikroskop orqali ishlovdan keyingi oʼtkazgichlarni ko’rinishi

1-Rasm

1-rasmda berilgan. Elektr toki fakatgina yuzalar tutashgan joylarida o‘tadi. F kuch bilan bir kontaktni ikkinchi kontaktga bosilsa kontakt uzalari xosil bo‘ladi.
Misol qilib silindr-simon kontaktlar tutashgandan sung tokni bir o‘tkazgichdan ikkinchi o‘tkazgichga utishini ko‘rib chiqamiz.
Faraz kilamiz bitta kontakt yuza bor deb, va u yuza “a” radiusli aylana
Plastik deformatsiyasi natijasida xosil bo‘lgan kontaktni radiusi quyidagi formula orqali aniqlanadi
(1)



Rasm 2.
Plastik deformatsiyasi natijasida xosil bo‘lgan kontaktni radiusi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

(1)

Bunda - kontaktga ta’sir qiluvchi bosish kuchi [N];
 - kontakt bajarilgan materialni F kuchga qarshiligi[n/m²] Kontakt yuzasiga tortilgan tok chizig‘i (linii toka) uzayadi, va kontaktlardan o‘tadigan tok kamayib-qarshiligi ortadi. Tokning chiziklari tortilish natijasida xosil bo‘ladigan qarshilik kontaktning utish qarshiligi deb ataladi. (Rut).

(2)

Bunda  - solishtirma qarshilik
Ikkinchi formula orqali 5% gacha xatolik bilan kotaktning diametri 15 baravar tutashgan kontakt uzadan kattikrok bo‘lganda aniqlash mumkin.
N1 va N2 tenglamalarni xisobga olgan xolda

(3)
bunda k₁ - tajriba olingan ko‘rsatkich natijalari:
misdan bajarilgan bir nuktali kontaktlar uchun k₁ = 3,16 Xm
kumushdan bajarilgan bir nuktali kontaktlar uchun k₁ = 1,58 Xm
pulatdan bajarilgan bir nuktali kontaktlar uchun k₁ = 24 Xm

(4)
k - kontaktning konstruksiyasiga bog‘liq ko‘rsatkich
Nazorat uchun savollar:
1. Kontakt deb nimaga aytiladi?
2. Utish qarshiligi kaerda va qachon xosil bo‘ladi?
3. Utish qarshiligining tenglamasni ifodalang?
4. Misdan bajarilgan kontaktlarni afzalligini aytib uting.
5. Kumushdan bajarilgan Kontaktlarni xususiyatlarini ayting.
6. Kontaktlarning tuda utish qarshiligi qanday aniqlanadi?
7. Qaysi xolatlarda nuktali kontaktlar qo‘llaniladi?
8. Kup nuktali kontaktlarni bir nuktali kontaktlardan farki nimada?
9. Kontakt qismlari deb nymalarga aytiladi?