Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti «muqobil energiya manbalari» kafedrasi

O‘quv-uslubiy majmua mundarijasi

1.	O‘quv materiallar
1.1	Ma’ruzalar kursi
1.2	Amaliy mashg‘ulotlarni bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
1.3	Laboratoriya mashg‘ulotlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari
2.1	Mustaqil ta’lim bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.2	Kurs loyixasi va kurs ishlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.3	Xisob-chizma ishi, ijodiy va boshqa mustaqil ishlar
3.	Glossariy
4.	Ilovalar
4.1	Fan dasturi
4.2	Ishchi o‘quv dastur
4.3	Sillabus
4.4	Tarqatma materiallar
4.5	Testlar
4.6	Ishchi o‘quv dasturiga muvofiq baholash mezonlarini qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar
4.7	Fanning o‘ziga xosligiga qarab o‘rganish bo‘yicha boshqa materiallar
4.8	O‘ U M ning elektron varianti

MARUZALAR

KURSI

MAVZU №1

Muqobil energiya manbalari fanning umumiy asoslari.

Fanga kirish

Reja:

1. Energetika soxasi

2. Energetika soxasi tarixi va kelajagi.

3. Umumi energetika muqobil energiya manbalari energetikasi.

O‘zbekiston Respublikasi elektr energiya tizimi yaqin vaqtlargacha sobiq ittifoqning yagona elektr energiya tizimiga butunlay birikkan bo‘lib, uni tashkil etuvchilaridan biri kabi ko‘riladi. Butun respublika yeki aloqida tumanlarni energiya quvvatlari rivojlanishi bilan boqliq bo‘lgan barcha yechimlar yagona elektr energiya tizimining va asosan bosh paxta ishlab chiqaruvchi kompleks va yirik maxsulot ishlab chiqaruvchilar foydasiga qabul qilinar edi. O‘zbekiston, qudularni ayniqsa, qishloqlarning elektr energiya tizimi mustaqil ish bajaruvchi tizim sifatida umuman ko‘rilar edi.

Shu yillar ichida O‘zbekistonda elektr energiya ishlab chiqarish bo‘yicha katta quvvat ishlab chiqildi, umumiy uzunligi 188 ming kilometrni tashkil etuvchi elektr uzatmalarning qavo liniyalarining yetarlicha shaxobchalangan tarmoqi qurildi. Transformatorli podstantsiyalarning umumiy o‘rnatilgan quvvati 17,4 mln kVt ga yetadi. Ko‘pgina qishloqlar va qishloq aqoli punktlari elektrlashtirilgan.

O‘zbekistonda davlat mustaqilligi e'lon qilinishi bilan elektroenergetika oldida yangi vazifilar namoyon bo‘ldi- energiya mustaqilligini ta'minlash degan maqsad qo‘yildi.

Oxirgi yillarda energiya ma'nosidagi ite'mol qilish tarkibi keskin o‘zgaradi.

1994 yilda sanoat ulushiga respublikada iste'mol qilinadigan energiya umumiy qajmining uchdan biri, qishloq ulushiga- 11 % dan biroz ko‘p, kommunal-maishiy spektorga va aqoliga- 42 %, tranportga va aloqaga- taxminan 15% to‘qri keladi.

Avvallari energiyani asosiy iste'molchisi sanoat bo‘lgan bo‘lsa va uning umumiy energiya balansidagi ulushi 35% ga yetgan bo‘lsa, u qolda qozirgi vaqtga kelib asosiy iste'molchilar (maishiy sektor, xususiy tadbirkorlar) va qishloq xo‘jaligi bo‘lib qoldi (1-rasm). Bu eqtiejlarni odatiy jadal rivojlanish vaqtida qondirish, energiya tashuvchilar (ko‘mir, gaz, neft, elektr) ni iste'mol qilish oshishi bilan, gaz va elektr kommunikatsiyalari tarmoqlarining kengayishi, katta kapital sarf-qarajatlar bilan boqliq.

Respublikaning xalq xo‘jaligi yilga 45-50 mln. tonna shartli yoqilqi, qozon-pech yoqilqisi, 50-55 mlrd. kVtsoat elektr energiya, 5,0-5,5 mln. tonna och neft maqsulotlarini iste'mol qiladi. qozon-pech yoqilqisining umumiy iste'mol qajmidagi tabiy gaz taxminan 80%, ko‘mir - 12%, mazut - 9,2% ni tashkil qiladi. Umumiy energiya balansidagi neft maqsulotlarning ulushi taxminan 25% ni tashkil etadi.

Shuni aytish kerakki, qishloq xo‘jaligida energiya balansining umumiy tarkibidagi yeqilqining eng kam turlari - neft maxsulotlari va tabiiy gaz - energiya resurslarining umumiy sarfining 70 % ga yetadi, energiya resurslari (quyosh, shamol va biomassaning) esa - nol atrofida.