O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
Biologiya yo’nalishi
2-bosqich 20-67 guruh talabasi
Qodirov Muhriddinning
Biologik kimyo va molekular biologiya fanidan
Kurs ishi
Mavzu: «Ozuqaning asosiy komponentlari va mohiyati»
Topshirdi: Qodirov M.
Qabul qildi: Teshajonova M.

Farg’ona-2022

Mundarija
Kirish…………………………………………………………………………….6
I.Bob
Ozuqaning asosiy komponentlari

1. 
   . Ozuqa tarkiblari……………………………………………………………12
   
2. 
   .Ozuqa xillari: oqsilli va konsentrat ozuqalar……………………………….21
   
3. 
   Mineral ozuqalar…………………………………………………………….23
   
4. 
   .Ozuqa tarkibini tekshirish usullari………………………………………….25
   

II.Bob
Ozuqaning barcha tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati
2.1. Oziq- ovqat sanoati…………………………………………………………26
2.2. Qishloq xo’jalik hayvonlarini oziqlantirishda ozuqa komponentlarining roli………………………………………………………………………………33
Xulosa……………………………………………………………………………29
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ……………………………………………..30



Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi kunga kelib, shu narsa aniq bo'ldiki, ya'ni
Insulinning o’rganilishi oxiriga yetkazilmagan bundan tashqari uning bajaradigan vaziflari va funksiyalari ko’pligi hisobga olingan.
Insulin nima. Ushbu modda peptid xususiyatiga ega va sog'lom odamda tabiiy ravishda hosil bo'ladi. Oshqozon osti bezi kabi organ tanadagi uning ishlab chiqarilishi uchun javobgardir. Gormon Langerhans orollarida joylashgan beta-hujayralar tomonidan ishlab chiqariladi va odam oziq-ovqat iste'mol qilganda iste'mol qilinadi.
Bu tanadagi kimyoviy reaktsiyalarning tabiiy katalizatoridir, ularsiz material almashinuvi mumkin emas.
Insulin glyukozani oziq-ovqatdan turli a'zolarga etkazib berishga yordam beradi va keyinchalik uni glikogenga aylantiradi. Bundan tashqari, gormon aminokislotalarning glyukoza tarkibiga kirishini inhibe qiladi, mushak hujayralari o'sishini ta'minlash uchun ularni hujayralarga etkazib beradi.
Modda ko'plab funktsiyalarni bajaradi, ularning kaliti qonda glyukoza miqdorining pasayishi hisoblanadi. Shuning uchun insulin ishlab chiqarilgan hujayralarning nobud bo'lishi yoki uning etishmovchiligi diabet kabi kasallikning rivojlanishiga olib keladi.
Bundan tashqari, insulin boshqa organik moddalar bilan o'zaro ta'sir qiladi. Masalan, uning o'sish gormoni kabi ko'rsatkichga bog'liqligi qayd etilgan. Agar u oshib ketsa, insulin darajasi pasayadi va glyukoza qiymati oshadi.
Insulin organizmda yuzaga keladigan ko'plab metabolik jarayonlarga bevosita ta'sir qiladi. Uning ishtirokisiz tanaga oziq-ovqat bilan kiradigan glyukoza hujayralarga kirmaydi. Moddaning membrana o'tkazuvchanligi oshishi tufayli uning to'liq so'rilishiga hissa qo'shadi. Bundan tashqari, u glyukozani glikogen kabi polisaxaridga aylantirishda ishtirok etadi. Murakkab bu kerak bo'lganda tananing iste'mol qiladigan energiya ta'minotidir.
Ushbu kurs ishining maqsadi shundan iboratki, insulinning garmonal funksiyasini, turlarini hamda ularning boshqaruvchanlik funksiyasini o’rganishdan iborat.
Maqsaddan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalar belgilab olindi:
- mavzuga oid adabiyot manbalari bilan ishlash;
-tajriba o'tkazish metodikalari bilan tanishib chiqish;
-ushbu yo'nalishda olib borilgan tadqiqot natijalarini tahliliy o'rganish.
Ushbu kurs ishida to'plangan adabiyot manbalari talaba va mutaxassislarning bu boradagi bilimlarini oshirishga xizmat qiladi. Shuningdek, kurs ishda keltirilgan ma'lumotlar fiziologiya va biokimyo darslarida ma'ruza, laboratoriya va amaliy mashg'ulotlar uchun manba bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Ovqatlanish — organizmning hayot faoliyatini taʼminlash, salomatlik va ish qobiliyatini saqlab turish uchun zarur oziq moddalarni oʻzlashtirish jarayoni. Kishi rejim bilan toʻgʻri ovqatlansa, kasalliklarga kamroq chalinib, ularni oson yengadi. Toʻgʻri ovqatlanish barvaqt qarib qolishning oldini olishda ham muhim ahamiyatga ega. Meʼda-ichak, yurak-tomir kasalliklari va boshqa kasalliklarda alohida tuziladigan ratsion hamda ovqatlanish rejimi davo shartlaridan hisoblanadi. Ovqat organizmning uygʻun ravishda rivojlanishi hamda bir meʼyorda ishlab turishini taʼminlay oladigan boʻlishi kerak, buning uchun ovqat ratsionining miqdori va sifati, kishining kasb-kori, yoshi, jinsiga tegishli ehtiyojlarga monand kelishi lozim. Organizmning fiziologik ehtiyojlari turli shart-sharoitlarga bogʻliq. Bularning koʻpchiligi doimo oʻzgarib turadi. Shu sababli hayotning har bir fursati uchun aniq toʻgʻri keladigan ovqat boʻlishi amalda mumkin emas. Biroq odamda maxsus regulyator (boshqaruv) mexanizmlar boʻlib, ular mazkur paytda oʻziga kerakli miqdordagi zarur oziq moddalarni yeyilgan ovqatdan ajratib oladi va oʻzlashtiradi. Lekin organizmdagi moslashtiruvchi regulyator qobiliyatlarning ham maʼlum chegarasi bor; bolalar va keksalarda ular ancha cheklangan. Bundan tashqari, bir qancha oziq moddalar, mas, vitaminlar, almashtirib boʻlmaydigan aminokislotalarning odam organizmi moddalar almashinuvi jarayonida hosil qila (sintezlay) olmaydi. Bu moddalar organizmga ovqat bilan tayyor holda kirib turishi kerak, aks holda sifatsiz ovqatlanish natijasida kasalliklar paydo boʻladi. Ovqatlanish jarayonida organizm hayot faoliyati uchun muhim oziq moddalar (oqsil, yogʻ, uglevod, vitaminlar, mineral tuzlar) ni olib turadi. Bular esa oʻzlashtirilishi jarayonida organizmning energiyaga boʻlgan ehtiyojini qondirib boradi. Biror xil oziq-ovqat maxsuloti organizmda oʻzlashtirilganida ajralib chiqadigan energiya miqdori shu mahsulotning kaloriyasidir. Turli oziq moddalar va energiyaga boʻlgan ehtiyoj odamning yoshi, jinsi hamda mehnat tarziga qarab har xil boʻladi. Mehnat faoliyati harakterini hisobga olgan holda ovqat ratsionini toʻgʻri tuzish uchun ovqatlanish gigiyenasi sohasidagi mutaxassis olimlar katta yoshdagi kishilarning hammasini 4 guruhga boʻlishadi. Birinchi guruhga jismoniy kuch sarf qilmaydigan yoki kam jismoniy kuch sarflab ishlaydigan kishilar: aqliy mehnat xodimlari, ishda asabiga zoʻr keladigan xodimlar; boshqarish pultlarining xodimlari: dispetcherlar, barcha xizmatchilar ki-radi. Ikkinchi guruhga mexanizatsiyalashtirilgan korxona xodimlari va jismoniy zoʻriqmasdan ishlovchi xodimlar: hamshiralar, sanitarkalar, sotuvchi, aloqachi, tikuvchi, avtomatlashtirilgan jarayonlarda band ishchilar va boshqa kiradi. Uchinchi guruhga mehnat sharoitlari qisman mexanizatsiyalashtirilgan korxonalar va xizmat koʻrsatish sohasida ancha jismoniy kuch sarflab ishlaydigan xodimlar, stanokchi, toʻquvchi, poyabzalchi, metro poyezdi, avtobus, tramvay, trolleybuslarning haydovchilari, umumiy ovqatlanish korxonalari xodimlari (maʼmuriy boshqarma apparatidan tashqari) va boshqa kiradi. Toʻrtinchi guruhga yarim mexanizatsiyalashtirilgan yoki mexanizatsiyalashtirilmagan korxonalarda oʻrtacha ogʻir va ogʻir mehnat qiladigan xodimlar: kon ishchilari, shaxtyorlar, yuk avtomobillari haydovchilari, metallurglar, temirchilar, qishloq xoʻjaligi xodimlari va mexanizatorlar, yogʻoch tayyorlashda band boʻlgan ishchilar va boshqa kiradi. Ovqat ratsionini toʻgʻri tuzish uchun, albatta, oziq-ovqat mahsulotlarining kimyoviy tarkibini bilish lozim.