Pedagogika nazariyasi va



Download 0,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/11
Sana10.12.2019
Hajmi0,66 Mb.
#29349
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
pedagogika nazariyasi va tarixi


 
 
            
 
 
 
 
 
 

 
MEHNAT TARBIYASI 
 
ReJA. 
 
1.Mehnat tarbiyasining maqsad va vazifalari. 
2.Sharq mutafakkirlari mehnat tarbiyasi haqida. 
3.Oilada mehnat tarbiyasi. 
 
ADABIYOTLAR. 
1.Munavvarov.A.Pedagogika.T-1996y. 
2.Tursunov.I.Nishonaliev.Pedagogika.T-1997y. 
3.Mavlanova. Pedagogika.T-2001y. 
4.Nabijanova.D.Usmanova.  Pedagogika  fanidan  ma`ruzalar  matni.FarPI 
2002y.El.vers. 
5.J.Yu.Hasanboev.Pedagogika  nazariyasi.  Ma`ruzalar  matni  (maxsus  kurs 
uchun) 2002y.TashPU Nizomiy. 
 
 
TeKShIRISh SAVOLLARI. 
1.Mehnat tarbiyasining maqsad va vazivalari nimalardan iborat. 
2.Menat tarbiyasining turlarini sanab bering. 
3.Sharq mutafakkirlar meunat tarbiyasi haqida. 
4.Oilada mehnat tarbiyasining mezonlarini  aytib bering. 
 
1.Mehnat tarbiyasi ijtimoiy tarbiyaning tarkibiy qismidir.Mehnat tarbiyasining 
bosh  qoyasi  mehnat  faoliyatini  tashkil  etish,  kunikma  va  malakalarini  hosil  qilish, 
ijtimoiy mehnat ni qadrlash, mehnatsevarlik hislatini tarbiyalash sanaladi. 
Insoniyat  tomonidan  yaratilgan  barcha  moddiy  va  ma`naviy  boylik,  ijtimoiy 
taraqqiet asosida mehnat faoliyati hamda uning samarasi aks etadi. 
Jamiyatda  tashkil  etiladigan  mehnat  tarbiyasi  esh  avlodni  mehnatsevarlik 
ruhida tarbiyalash, ularning Vatan ravnaqi,elu-yurt forovonligi yulida mehnat qilish, 
rivojlangan  demokratik  va  huquqiy  davlatni  barpo  etish  jarayonida  faol  iщtirok 
etishga  uyg`otish,  yagona  maqsad  yulida  harakat  qilishga  tayyorlashdan  iborat 
jarayonnni uz ichiga oladi. 
Mehnat    ta`limi  va  tarbiyasining  maqsadi  uquv  ishlarida  mehnatga  nisbatan 
ongli munosabatni shaqllantirishdan iboratdir. 
Mazkur maqsadni amalga oshirishda bir qator vazifalarni hal etish talab etiladi. 
Mehnat  tarbiyasini  tashkil  etish  orqali  hal  etuvchi  vazifalar  kupmqirralidir.U 
oquvchilaring  mehnat  faoliyatiga  amaliy  va  ahloqiy  tayerlikning  barcha  tomonlarini 
qamrab oladi. 
Mehnat  ta`limi  va  tarbiyasini  tashkil  etishda  quyidagi  vazifalar  amalga 
oshiriladiҮ 
1.  Mehnatning  mohiyatini  anglatish  orqali  oquvchilarga  mehnatning  shaxs  kamolati 
va jamiyat taraqqietidagi rolini kursatib berish, 
2. Inson mehnati va inson mehnati mahsuli bulgan moddiy va ma`naviy ne`matlarni 
qadrlash, asrab-avaylash, 

3. Mehnat qilishga nisbatan rag`batni, shuningdek muhabbatni uyg`otish, 
4. oquvchilarning mehnatga ijtimoiy burch sifatida endashuvlarini yuzaga keltirish, 
5. Mehnat faoliyatini tashkil etishda ongli, vijdonan endashish, 
6. Mehnat faoliyatini jamoa asosida tashkil etish, 
7. Mehnatga haetiy zaruriyat, inson faoliyatining asosi sifatida munosabatda bulish, 
8.  Mehnat  kilishni  va  uni  ilmiy  tashkil  etish  borasidagi  kunikma  va  malakalarni 
tashkil etish, 
9.  oquvchilarda  mehnatsevarlik  hislatlarini  tarbiyalash,  uz  mehnati  samarasidan 
g`ururlanish tuyg`usini shaqllantirish, 
10. Muayan kasb-hunar sirlarini uzlashtirishga erishishva hokazolar. 
Yosh avlodni  mehnat faoliyati quyidagi yunalishlarda rivojlantiriladi va tarkib 
toptiriladi  mehnat  uyindan  ajralgan  xolda  mustaqil  faoliyat  sifatida  shaqllantiriladi., 
mehnat  faoliyati  jarayonining  mohiyatini  uzlashtirilishiga  erishiladi,  mehnat 
faoliyatining turli shaqllari vujudga keltiriladi. 
Mehnat  ta`lim  va  iarbiyasini  tashkil  etishda  bugungi  kunda  ana`naviy  va 
noan`anaviy  shaqllardan  foydalanilmoqda  xususan,  mehnat  bayramlari,  ishlab 
chiqarish  kurgazmalari,  hashar,  G`mohir  qullarG`  tanlovi,  G`Quvnoq  shahar 
ustahonasiG`  ,  uquv  ishlab  chiqarish  kombinatlari  brigadalari,  G`esh  radio-
texniklarG`  stantsiyasi,  shuningdek  ustoz-shogird    an`analariasosida  faoliyat  olib 
boruvchi yakka tartibdagi kasb-hunar ta`limi va boshqalar. 
Mehnat  tarbiyasi  tug`ri  yulga  quyilgan  ta`lim  muassasalarida  oquvchilar 
maktabga kelgan dastlabki kunlardanoq uzlarining esh va psixologik xususiyatlariga 
mos mehnat faoliyatiga jalb qilinadilar. 
Mehnat  ta`limi  va  tarbiyasini  tashkil  etishda  jamoa  asosida  mehnatni 
uyushtirish muhim masalalardan biridir.Zero, jamoa ishtirokida utkazilaetgan mehnat 
jarenida    oquvchilarda  dustlik,  urtoqlik,  uzaro  erdam  va  hamkorlik,  jamoa  mehnati 
samaralaridan quvonish kabi hislatlar tarbiyalanib boradi. 
Mehnatga  ongli  munosabatni  tarbiyalashning  yana  bir  talabi  oquvchilar  ilm-
fan, madaniyat, texnika texnologiya borasidagi yangiliklardan bohabar qilish, ularga 
nisbatani qiziqishni hosil qilish, bu boradagi laeqat, qobiliyat va iqtidorlarini oshirib 
borishdan iborat. 
oquvchilar mehnat tarbiyasining turlari xilma-xildir, ular quyidagilar:  
1.Maishiy mehnat. 
2.Oquv mehnati. 
3.Oquv-ishlab chiqarish mehnati. 
4.Ijtimoiy foydali mehnat. 
2.Mehnat  tarbiyasi  masalalari  Urta  Osielik  mutafakkir  olimlar  va  shoirlarning 
bizga meros bulib qolgan ma`rifiy asarlarida katta urin olgan. 
Masalan  uzbek  shoiri  Alisher  Navoiy  mehnatsevarlikni  chinakam  insonning 
eng asosiy xususiyati deb bilgan.Mehnat kishini bezashini, uni har tomonlama amol 
toptirishini  yuksak  kutarinki  ruh  bilan  madh  etgan.eshlarni  sidqidildan  mehnat 
qilishga,  mehnatni  qadrlashga  chaqirgan.Sharq  madaniyatining  buyuk  namoyandasi 
Mirzo  Ulug`bek  ham  esh  avlodga  tabiat  va  uni  muhofaza  qilish,  tabiat  yaratgan 
ne`matlarni  tejab-tergab  tasarruf  qilish  tug`risidagi  bilimlar  berish  keraqligini 
ta`kidlagan.eshlar bilimlarni ongli ravishda uzlashtirishlari, uz fikr-mulohazalarining 
tug`riligiga  bevosita  kuzatish  orqali  ishonch  hosil  qilishlari  muhim  ahamiyatga  ega 
ekanliklari kursatib utgan. 

Umuman, ma`rifatparvarlar eshlarning mehnat ta`limi va tarbiyasi masalalarida 
eshlardagi  qiziquvchanlik,  tejamkorlik,  dustltk  va  odamiylik  kabi  olijanob  fazilatlar 
mehnat  orqali  vujudga  kelishini  g`oyat  ta`sirchan  shaqllarda    ifodalaganlar.Ular 
eshlarni    kasb-hunar  urganishga,  har  kim  uzi  qiziqqan  va  uziga  munosib  faoliyat 
shug`ullanishiga da`vat etganlar.Mehnatkash odam hech qachon  birovga qaram bulib 
qolmaydi, degan fikrni ilgari surgan. 
3.Oilada    mehnat  tarbiyasining  dastlabki  unsurlari  qullaniladi.Bola  muayan 
eshga tulgach, kattalar erdamlashadi, uz imkoniyatlarini anglab etadi va uquv(ta`lim) 
mehnatiga tayerlanib boradi. 
Ota-onalar  bolalarining  kelajagini  uylab,  ularni  ilk  eshlaridan  mehnatga  solib 
chiniqtirib  boradilar.Tug`ri  tarbiyaning  eng  ta`sirli,  eng  samarali  ususli  ham  shu 
mehnatdir.  Ota-onalar  bolalarning  mehnatiga hamisha  ham  muhtoj  bulavermaydilar, 
lekin  bolani  eshligidan  ishga  urgatish,  mehnatga  kuniktirish  zimmalaridagi  burch 
ekanligidan shunday yul tutadilar. 
Ma`lumki,  har  bir  oilaning  uz  hujaligini  sof,  halol  mehnati  bilan  quradi.,  bu 
hujalik  daromadi  oila  a`zolarining  qandaydir  doimiy  foyda  olib  turishlari  orqasidan 
emas,  balki  ish  haqining  oshuvi  va  oila  harajatlaridan  orttirib,  tejab  qolish  tufayli 
kupayadi. 
Bizda  oila  hujaligi  ruzg`or  uchun  keraqli  bulgan  buyumlardan,  ashe  va 
jihozlardan  iboratdir.Oila  davlatmand  bulsa,  uhol  oila  a`zolari  yaxshi  va  baxtli  haet 
kechiraetganligi,  iste`mol  buyumlarini  kuproq  harid  qilaetganini,  uz  ehtiejlarini 
kuproq qanoatlatiraetganini bildiradi. 
Har  bir  bola    oilaning  tenghuquqli  a`zosidir.Demak  u  oila  hujaligining 
ishtirokchisidir.Shu  bilan  birga,  biz  bolalarimizni  faqat  oila  hujaligini  yuritishga 
qobiliyatli  kishilar  qilib  tarbiyalabgina  qolmay,  shuningdek  butun  jamiyat  hujaligini  
ham tejab-tergab yuritadigan sadoqatli fuqarolar qilib tarbiyalamoq kerak. 
Kupincha  ota-onalar  bolalarining    hamma  narsasining  muhaye  bulishi,  ya`ni 
yaxshi  eb  ichishi,  yaxshi  kiyinishi,  katta  bulganda  uy-joyli  bulishi  haqida 
uylaydilar.Bularning  hammasi  farzandlariga  cheksiz  mehribonliklaridan  va  ularni 
behad sevishidan qiladilar.Bolalarni deb uzlarining eng zarur ehtiejlarini qondirishni 
ham chetga suri quyadilar, lekin bola esiga ham keltirmaydi va hatto sekin asta uzini 
hammadan ortiq, mening istagim ota-onam uchun qonun, deb uylashga odatlanadi. 
Butarbiyaning notug`ri va zararli yuli bulib, bundan ota-onaning uzlari kuproq 
zahmat chekadilar.Bizningcha , ota-onalar uz farzandlarini mehnatsevar va tejamkor 
qilib tarbiyalash uchun quyidagilarga amal qilishlari kerak. 
1.Bola uz ota-onasining kaerda ishlashini va nima ishlab chiqarishini, bu ishlab 
chiqarishning butun jamiyat uchun qanday ahamiyati borligini bilishi kerak. 
2.Bola  oila  byudjeti  bilan  mumkin  qadar  erta  tanishtirish  lozim.U  ota  va 
onasining qancha maosh olishlarini bilishlari kerak. 
3.Agar  oilaning  moddiy  sharoiti  juda  yaxshi  bulsa,  bolaning  uz  tengdoshlari 
oldida  bunday  yaxshi  sharoit  bilan  g`ururlanish  va  maqtanishga  odatlantirmaslik 
kerak. 
4.Ota-onalar  bolalarinng  halol,  rostguy  va  sofdillikka  odatlanib  borishlarini 
diqqat yuilan kuzatib borishlari kerak.Ularni hech narsani atayin yashirmasliklari va 
shu bilan birga uning kuz ungida etgan bulsa ham, suroqsiz olmasliklarini urgatishlari 
zarur. 

5.Oilada  tejamkorlik  va  ehtietkorlik  tarbiyasini  tug`ri  tashkil  etib,  eskirib 
qolgan narsalarni yaxshilab ta`mir qilib, yangisini sotib olish vaqtini chuzish va shu 
yul bilan oilaning topgan pulining ma`lum qismini tejab qolish mumkin buladi. 
6.Bola  uz  honadonidagi  buyumlarnigina  ehtiet  qilmay,  balki  boshqa 
kishilarning buyumlarini va ayniqsa, kupchilik foydalanadigan buyumlarni ham ehtiet 
qiladigan bulishi lozim. 
7.Tejab-tergab  ish  kurish  odatlarini  bolada  mumkin  qadar  ertaroq 
tarbiyalanmoq  kerak.Odat  mashq  qilish  bilan  hosil  buladi.Shu  yul  bilan  bolada 
buyumlarni tejab-tergab tutish istagini yuoimo raqbatlantirib turish kerak. 
8.Pulni  tejab-tergab  sarflash  ayniqsa  muhimdir.Bunday  harajatlar  oilaning 
qurbiga qarab turlicha bulishi mumkin. 
Oilada  ota-onalar  uz  farzandlarining  mehnatsevar,  tejamkor  va  ehtietkor 
kishilar  bulib  etishishlarida  uzlari  namuna  bulishlari  kerak.Bu  tarbiya  ishlari  uchun 
juda muhim omillardan sanaladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ODOB-AHLOQ TARBIYASI 
        ReJA. 
 
1.Odob-ahloq tarbiyasining maqsad va vazifalari. 
2.I.A.Karimov 
asarlarida 
shaxsni 
umuminsoniy 
qadriyatlar 
asosida 
tarbiyalash. 
3.Odob-ahloq tarbiyasini maktabda amalga oshirish yullari. 
 
ADABIYOTLAR. 
1.Munavvarov. Pedagogika.T-1996y. 
2.Mavlanova va boshq. Pedagogika.T-2001y. 
3.Hasanboev.J.Y.Pedagogika  nazariyasi.(maxsus  kurs  uchun  ma`ruzalar 
matni)Nizomiy nom. ToshDPU. 
4.Nabijanova.D.Pedagogikafanidanma`ruzalar matni.FarPI2002yel.vers. 
5.I.A.Karimov. Ozbekiston XXI asrga intilmoqda.T-2000y. “Ozbekiston” 
 
TAYaNCh TUShUNChALAR. 
Odob,  axloq,  etika,  moral`,  odoblilik,  axloqiylik,  odob-axloq  tarbiyasi, 
prezident  asarlarida  barkamol  shaxs,  mustaqillik,  yangicha  fikr,  maktab  va 
odob-axloq. 
 
TeKShIRISh SAVOLLARI. 
1.Odob-axloq tarbiyasining maqsad va vazifaoar nimalardan iborat. 
2.I.Karimov asarlarida shasni tarbiyalashda qaday umuminsoniy ңadriyatlarni 
nazarda tutgan. 
3.Maktabdagi odob bilan oiladagi odobningfarqi nimada. 
 
 
1.Odob-ahloq  tarbiyasi,  milliy,  ma`naviy,  umuminsoniy  qadriyatlar  asosida 
amalga 
oshirilgandagina 
uning 
mazmuni 
yanada 
boyib 
boradi.Chunki  
milliy,umuminsoniy va ma`naviy qadriyatlar ahloqiy tarbiyaning hamma tomonlarini 
qamrab oladi. 
Ahloq,  xulq  va  atvor  sulari  arabcha  suz  bulib,  ular  uzbek  tilida  ham  uz 
ma`nosida ishlatiladi. Ayrim Adabiyotlarda axloq kishilarning har bir jamiyatga xos 
xulq  normalari  majmui,  deyilsa,  boshqalarida  esa,  axloq  ijtimoiy  ong  shaqllaridan 
biri,  sotsial  tartib-qoida  bulib,  bu  tartib-qoida  ijtimoiy  haetning  istisnosisiz  hamma 
sohalarida kishilarning hatti-harakatini tartibga solish funktsiyasini bajaradi deyiladi. 
Shuningek,  rus  tilida  ishlatiladigan  moral`  suzi  lotincha    mocheya  suzidan 
olingan  bulib,  u  ham  axloq  ma`nosini  bildiradi.  Moral`  suzining  rus  tilida 
nravstvennost` degan sinonimi bor. 
Odob-odamning  jamoat,  el-yurt  orasida  uzini  tutishi,  boshqalar  bilan  qay 
yusinda muomala qilish, uz turmushi, maishati va bush vaqtini qanday tashkil etish, 
xullas,  shaxsning  kundalik  xulq-atvoori,yurish-turishi,  hatti-harakatlari  qanday 
bulishi lozim va ma`qul ekanligixususida bahs etadi.Aniqrog`i, axloq kishining ichki 
olami,  e`tiqodi,.  Fazilatlari  sifatida  mavjud  bulsa,  odob  shaxsning  kuzga 
tashlanadigan  mulozamati,  xulq-atvori,  muomala-munosabatlari  tarzida  namoen 
buladi.Axloq  kishidan  har  xil  holatlarda  qanday  yul  tutish  keraqligini  yaxshi  uylab, 

eng  maqsadga  muvofiq  hararakai  qilishni  talab  etsa,  odob  uz  qoidalarining  odat 
tusiga  kirishini,  ya`ni  har  qanday  vaziyatda  ana  shu  odatni  nomaen  qilishini  taqozo 
qiladi.  Har  bir  odam  xususida,  odatda,  odatda  uning  faoliyatiga,  qanday  ish  bilan 
shug`ullanishiga,  bu  faoliyati  va  ishi  axloq  talablariga,  turmush  qoidalariga, 
jumladan,  davlat  qonunlariga  muvofiq  eki  xilof  ekanligiga  asoslanib  muayan  fikr 
yuritiladi. 
Axloq  ilmi  yaxshilik  bilan  emonlik  urtasidagi  murakkab  muammolar  haqida 
baxs  yuritib,  insonning  kamolatga  erishish  yulini  eritib  boradi.Ahloq  talablari 
barchaga ta`luqli, biroq hechkimning kuratmasi, hechqanday maxsus buyruq asosida 
bajarilmaydigan,  ixtieriy  amalga  oshiriladigan  burch  shaqliga  kiradi.Axloq 
talablarining bajarilishi faqat ma`naviy ta`sir kursatish shaqllari doirasida yuz beradi. 
Qadimgi  faylasufu  donishmandlar  odob-axloqqa  juda  katta  baho  berib,  uni 
jamiyatning  poydevori  deganlari.Shuning  uchun  ham  jamiyat  har  bir  a`zosining 
xulqi-odobiga alohida e`tibor berilishi bejiz emas. 
Muqaddas 
Qur`oni 
Karimda 
va 
payg`ambarimiz 
Muhammad 
Alayhissalomning  hadislarida  insoniy  odob-axloqning  barcha  qirralari  uz  ifodasini 
topgan. 
Odob-axloq  tarbiyasi  milliy,  ma`naviy,  umuminsoniy  qadriyatlar  asosida 
amalga  oshirilganda  uning  mazmuni  boyib  boradi.  Insonning  jamiyatga  bulgan 
munosabatini shaqllantirish,  salbiy  illatlarga  qarshi  nafrat uyg`otish,  ongli  intizomni 
tarbiyalash, komil insonni voyaga etkazish kabilar axloqiy tar biyaning vazifalaridir. 
Axloqiy  tarbiyaning  yana  bir  insonning  jamiyatga  bulgan  munosabatini  yuqori 
pog`onaga kutarishdir. 
Iymon  va  inson,  suz  va  ish  birligi,  insonparvarlik-yangi  qurilaetgan 
jamiyatning  asosiy  xususiyatlari  bulib  qoladi.Shunday  ekan,  jamiyat  va  xalq 
manfaati,  uning  baxt-saodati  uchun  kurashish  ma`suliyatini  har  bir  fuqaro  teran  his 
etishi  va  unga  amal  qilishi  lozim.eshlarni  tarbiyalashda  shurocha  axloq  usullaridan 
voz kechib, sharqona va milliy odob-axloq normalari asosida ish yuritish bilan birga 
jamiyatga  hurmat,  mustaqillikni  mustahkamlash,  insonlarga  insoniy  munosabatda 
bulish  kabi  fazilatlarni  singdirish  taqozo  etiladi.  Bu  vazifalarni  amalga  oshirish 
oquvchilarning  jamiyatga  bulgan  munosabatini  shaqllantirishda  muhim  ahamiyatga 
egadir. 
2.Adolatli,  demokratik  xuquqiy  jamiyat  uz  haq-xuquqini  anglagan,  yuksak 
ma`naviyatli,  barkamol  insonlar  jamiyatidir.Shurolar  davrida  rus  shovinizmi  avj 
oldirildi,  diniy  va  milliy  qadriyatlarimiz  erga  urildi,  kamsitildi.Odamlarimizning 
g`urur  va  iftixori  bulgan  jonli  tariximiz  qoralandi,  his-tuyg`ularga  kishan  solindi, 
istiqlol uchun kurashgan peshvolarimiz qatl etildi, toptaldi. 
Shuning  uchun  ham  biz  baralla  ayta  olamizki,  erkin  fuqaro,  ozod  shaxsni 
tarbiyalashning birinchi sharti, eng katta omil bu-mustaqillikdir. 
Faqat  mustaillik  sharoitida  shaxs  uzini  chinakamiga  erkin  va  ozod  his  qila 
oladi.  Zero,  har  bir  odamning  ozodliggi  u  yashaydigan  Vatan  ozodligibilan 
chambarchas  bog`liq.  Vatan  va  millatdan  tashqarida  turib  ozodlik  haqida  gapirib 
bulmaydi.Har  bir  inson uz  yurtida, uziniing xalqi ichida erkin  shaxs sifatida  voyaga 
etishi  mumkin,  jumladan  har  bir  insonning  ma`naviy  qiefasi  ham  u  mansub  bulgan 
xalqning  ma`naviy  qiefasini  uzida  aks  ettiradi.Yurtboshimizning  Oliy  Majlisning 
XIY  sessiyasida  suzida  mustaqillik  haqida  Mustaqillik  havosidan  bir  bora  kuksini 
tuldirib  nafas  olgan,  tanlagan  taraqqiet  va  forovonlik  yulining  tug`riligiga  ishonch 

hosil qilgan har qaysi odam va butun bir xalq hech qachon uz e`tiqodidan qaytmaydi, 
- deb ta`kidlaydi.Chindanam xalqimiz ozodlikning samaralaini tatib, mustaqillik ulg` 
ilohiy ne`mat ekaniga ishonchi ortib bormoqda. 
Endigi  vazifa  ana  shu  samarani  yana  ham  kuchaytirish,  ana  shu  ishonchni 
yanada  mustahkamlashdan  iborat.  Chunki  birinchidan,  bizning  yutuqlarimizni 
kurolmaydigan,  unga  soya  solish,  uni  kamsitib  kursatishga  urinuvchilar,  usha  eski 
qullik  davrlarini  qumsab  yurganlar  bor.Ikkinchidan  esa,  mustaqil  Ozbekistonning 
taraqqiet  yulini  boshqa  eqqa  burib  yuboish,  islomiy  davlat  qurish,  halifalik  barpo 
etish lozim deb chet ellarda vaysab yurgan 
 Va  bulmag`ur,  soxta,  zararli  g`oyalar  bilan  bir  qism  eshlarimiz  ongini 
zaharlaetganlar  bor.Bularning  evuz  niyati  16  fevral  voqealari,  Qibray,  Andijon 
voqealari orqali yaqqol namoen buldi. 
Bu bizni xusher bulishga va tanlagan yulimizni astoydil himoya qilishga da`vat 
etadi.Tanlagan yulimizning bosh maqsadi esa erkin fuqarolar jamiyatini barpo etish, 
yangi shaxsni shaqllantirishdir. 
Prezidentimiz erkin fuqaro va ozod shaxs haqida gapirib, quyidagi turt jihatga 
e`tiborni qaratdi, ya`ni har bir fuqaro: 
uz haq-xuquqini taniydigan bulsin, buning uchun kurashsin, 
-uz  kuchi  va  imkoniyatlariga  tayanadigan  bulsin,  imkoniyatlarini  ishga  solib, 
samarasini kursin, 
-atrofida sodir bulaetgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabat bildira olsin, 
-shaxsiy  manfaatini  mamlakat  va  xalq  manfaati  bilan  uyg`un  holda  kurib, 
faoliyat yuritsin. 
Bu-barkamol  inson  fazilatlari  haqidagi  aniq  va  tuliq  ta`rifdir.Fuqaroning 
kamoloti-bu  yurt  kamoloti,  fuqaroning  erkinligi-bu  yurt  erkinligi  deb  anglanishi 
lozim.Aynan  ana  shunday  erkin,  ozod  fuqarolar  ijtimoiy  haetni  yangilash,  isloh 
etishning peshqadam kishilari buladilar.Kuyunchaqlik, fikriy izlanuvchanlik, yangilik 
yaratishga  ishtieq,  bunedkorlik  bunday  odailarning  fazilatidir.Bunday  shaxslar 
bezovta qalbi, beorom tafakkuri, ezgulikka yunaltirilgan shuur vashukuhi bilan xalqni 
olg`a boshlaydilar, millat ruhini uyg`otadilar, kuchiga kuch qushadilar. 
Xalqimiz  orasidan  bunday  l`odamlar  kup  etishib  chiqsa,  shuncha  yaxshi 
shuncha  olg`a  borishimizga  imkoniyat  yaratiladi.  Prezidentimiz  “Agar  biz  uz  kuchi, 
salohiyatiga  ishonadigan,  boqimandalikni  or  deb  biladigan,  eng  rivojlangan 
mamlakatlarning  ilg`or  kishilari  bilan  teppa-teng  muomala  qila  oladigan,  oqni 
qoradan, yaxshini emondan ajrata oladigan, bu murakkab, beshafqat haetning pastu-
baland,  tangu-tor  kuchalarida  Olloh  bergan  aql-zakovati  bilan  tug`ri  yulni  topa 
olishga  qodir  bulganibarkamol  avlodni  tarbiyalab  etishtirsak,  uylaymanki,  uz 
maqsadimizga tula erishgan bulamiz” deb uqtiradi. Hali oramizda muayan kasbi kori 
yuq,  hunari,  bilimi  bulsa  ham  uni  qaerda  sarflashni  bilmaydigan,  ba`zan  esa 
qiyinchilikka  duch  kelganda  darrov  orqaga  tisariladigan,  hafsalasizlik  qilib,  ruhan 
tushkunlikka  beriladigan  exud  engilning  ostidan,  og`irning  ustidan  utib,  jamiyatga, 
odamlarga nafi tegmaydigan, ha bir gap bular, rizq bulsa topilar-da, degan kayfiyatda 
yuruvchi boqibeg`am kishilar ham bor. 
Endigi  haet  bundaylarni  eqtirmaydi.  Endigi  haet  bilimli,  tadbirkor,  faol 
odamlarniki. 
Bunday  odamlarni  biz  eshlikdan  tarbiyalab  shaqllantirishimiz,  eshlikdan  haet 
murakkabliklarini ruy-rost aytib, bolalarimizning haq-xuquqlari uchun kurashadigan, 

irodali qilib tarbiyalashimiz kerak.Haq-huquqi uchun kurashish deganda, janajalkash, 
behae,  tupolonchilar emas,  balki haet haqiqatlarini tug`ri qabul qilib, qiyinchiliklarni 
aqlu-idrok bilan engib utadigan, uz urnini munosib egallaydigan kishi nazarda tutiladi 
albatta. 
Buning  chun  fuqarodan  yuksak  ma`rifatli,  uqimishli  bulish  talab 
qilinadi.Erkinlik bilan ma`rifat egizak tushnchadir.Ma`rifat odamni ma`nan baquvvat, 
irodali va chidamli, shaxs sifatida shaqllantirai. 
Shaxs  erkinligi  esa  bu  a)  erkin  tafakkur,  b)erkin  e`tiqod,  v)  erkin  faoliyat 
demakdir.Biz eshlarimizni halokatli yuldan qaytarishimiz, fikri etuk, aqli butun, qalbi 
sof  va  shafqatli,  haet  ne`matlarini  kupaytiradigan  odamlar  qilib  tarbiyalashimiz 
kerak.Mana shu maqsadda biz qadim boy ma`naviyatimiz, qadriyatlarimizdan unumli 
foydalanmoqdamiz. 
Biz  dune  hamjamiyatiga  dadil  kirib  bormoqdamiz,  demak,  dune  xalqi  bilan 
yuksak ma`naviy chuqqilardan turib tillashishimiz kerak.Buning uchun esa uz milliy 
qadriyatlarimz bilan birga, jahon madaniyatini, ma`naviy qadriyatlarini uyg`un xolda 
egallashga jahd qilishimiz lozim buladi.  
3.Maktabda bolalarni axloqiy tarbiyalash dars jarayoni, sinfdan va maktabdan 
tashqari  turli-tuman  ishlarda  olib  boriladi.oquvchilarga  bilim  (tasavvurlar-hissiy, 
obrazli  bilimlar,  axborot-og`zaki  ma`lumot,  tushuncha-umumlashgan  bilim),  malaka 
va odatlar beriladi. 
Bolalar  odob  va  odobsizlik  haqida  tushuncha  oladi.Ularni  axloqiy 
tushunchalarni  badiy  va  ilmiy  Adabiyotlar,  haet,  kinofil`m  va  spektaqllar  orqali 
anglaydilar. 
oquvchilarning  uz  xulqini  axloqiy  jihatdan  baxolashlarini  birinchi  sinfdan  boshlab 
urgata  borish  kerak.Ular  mehnatni  sevish,  mulkni  extiet  qilish,  hurmat,  rostguylik, 
sofdillik, vijdon, kamtarlik ma`nolarini tushinib olsin.  
oquvchilarni  axloqiy  ruhda 
tarbiyalash  xarakter  xususiyatlarini  tarkib  toptiradi.Ularga  maqsadga  intiluvchanlik, 
uqish  va  ishda  matonatlik,  qat`iyat,  tashabbuskorlik,  uyushqoqlik,  qiyinchiliklardan 
qurqmaslik. 
 
Maktabda axloqiy tarbiya berishda xilma-xil usullar qullaniladi 
1.Axloqiy  tarbiya  uqitish  jaraaeni  bilan  qushib  olib  boriladi.Distvergning 
aytganidek yaxshi uqitgan oqituvchi yaxshi tarbiyalaydi ham. 
 
2.Axloqiy  tarbiya  jarayonining  muvaffaqiyati  oquvchilar  va  Oqituvchilar 
jamoasining  saviyasiga  bog`liq.Buning  uchun  jamoa  ahil  va  inoq,  bolalar  intizomli 
bulishi kerak. 
3.Tarbiyaviy  ishlarning  rejali  bulishi  va  hamjihatlik  bilan  amalga  oshirilishi 
axloqiy tarbiyaning muvaffaqiyatini ta`minlaydi. 
4.maktabda  ijobiy  emotsional  sharoit  yaratish  axloqiy  tarbiya  jarayoniga 
foydali ta`sir etadi. 
5.Barcha  oquvchilarning  maktabdagi  umumiy  va  yagona  tartib-qoidaga  rioya 
qilishlariga ershish. 
6.  Axloqiy  tarbiyada  ongni,  tushunchalarni  shaqllantirishda  tushintirish, 
uqtirish,  suhbat,  munozara,  ma`ruza,  rag`batlantirish,  jazolash  usullaridan 
foydalanish. 
7.  Axloqiy  odatni  shaqllantirishda  mashq,  bolalarning  turli  faoliyatini 
uyushtirish. 
8. Tarbiyaviy soatlar, “Odobnoma” darslari saviyasini oshirish. 

9.  Mehnat  ilg`orlari,  ilm-fan  hodimlari,  mehnatva  urush  fahriylari,  kup  bolali 
onalar, imonli qariyalar, hojilar bilan oquvchilar uchrashuvlarini uyushtirib borish. 
10.  Maktabda  turli-tuman  tadbirlar,  adabiy  kechalar,  bayram,  olimpiada, 
festival`,  musobaqalar  utkazish,  kinoteatr,  televidenie  kursatuvlaridan,  jumladan, 
otalar suzi-aqlning kuzi, ma`rifatnoma eshittirishlaridan foydalanish. 
Bu usullar axloqiy tarbiyaning negizini tashkil etadi.  
Tarbiyalangan  oquvchilarning  ijtimoiy  faolligi,  muomala  va  aloqalari,  ma`naviy 
yunalishi, xulqida barqaror axloqiy sifatlaring mavjudligi-ulchov buladi.Shaxsni tula 
urganish-tarbiyalanganlikni aniqlab beradi. 
Maktabda ta`lim bilan tarbiyani ajratib bulmaydi. Vatanimizning istiqlol va taraqqieti 
kelgusi  esh  avlodning  har  tomonlama  etuk,  bilimli,  ogli,  tadbirkor,  yuksak  axloqli 
bulishiga bog`liqdir. 
Download 0,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish