Qaytalanib turuvchi va jadallashishga moyil kasallik bo`lib, me'da va o`n ikki barmoqli ichakda yara illati sodir bo’lishi bilan ifodalanadi

Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbiy profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi. ME'DA VA O`N IKKI BARMOQLI ICHAK YARA KASALLIGI

TA'RIFI.

• Qaytalanib turuvchi va jadallashishga moyil kasallik bo`lib, me'da va o`n ikki barmoqli ichakda yara illati sodir bo’lishi bilan ifodalanadi

TARQALISHI.

• Balog’atga yetgan axolining 2-5 foizi yara kasalligiga chalingan, ko’pincha 25-30 yoshlardagi erkaklarda uchraydi. Duodenum yarasi me'daga nisbatan 3 marta ko’p. Yara kasalligi ko’payishini urbanizatsiya, tartibsiz ovqatlanish, tashki muxitning ifloslanishi va to’kima gipoksiyasining rivojlanishi bilan bog’laydilar

ETIOLOGIYASI

• A) Alimentar omil - odatdagi ovkatlanish ritmining o`zgarishi, o`tkir ta'sirlovchi (qovurilgan, achchiq, sho’r, dudlangan) taomlarni iste'mol kilish
• B) Alkogol
• V) Dori-darmonlar
• G) Davomli yoki tez-tez kaytalanuvchi asab-ruxiy taranglanish, bosh miyaning mexanik shikastlanishi (chaykalishi), nerv sistemasining distrofik o`zgarishlari.

D) Buyrak usti, miya ortig’i (gipofiz) va jinsiy bezlar gormonlari boshqaruvi mexanizmlarining buzilishi xastalikning vujudga kelishida aloxida o`rin egallaydi

• D) Buyrak usti, miya ortig’i (gipofiz) va jinsiy bezlar gormonlari boshqaruvi mexanizmlarining buzilishi xastalikning vujudga kelishida aloxida o`rin egallaydi
• Ye) Irsiy omillar:
• (1) yaqin qarindoshlarda xastalikka chalinish xavf-xatari 10 martadan ortiq
• (2) O (I) gurux qonli odamlarda yara kasalligiga duchor bo’lish extimoli 30-40 foizdan yuqori
• J) Infeksiya - xelikobakter pilorining yara chaqiruvchi (ulserogen) shtammlari aniqlangan

Helicobacter pylori

PATOGENEZI

• Yara kasalligi rivojlanishining mexanizmi asosida «tajovuzkor» va «ximoyachi» omillar o’rtasidagi fiziologik muvozanatning buzilishi yotadi

Xlorid kislota sekretsiyasining boshqarilishi

Tajovuzkor omillar:

• (1) me'da shirasining xlorid kislotasi va pepsin;
• (2) o`n ikki barmok ichakdan o`tning (duodenal-gastralgik reflyuks) oshqozonga tushishi;
• (3) me'da va o`n ikki barmok ichak dismotorikasi;
• (4) Helicobacter pylori;
• (5) Gistamin va serotonin kislotali peptik omil faolligini oshiradi va membrana o’tkazuvchanligini kuchaytiradi

«Ximoyachi» omillar:

• (1) tarkibida neytral mukopolisaxaridlar bo`lgan me'da va o`n ikki barmogli ichak shillig’i;
• (2) sialo va sulfomutsinlar
• (4) normal maxalliy qon aylanishi

TASNIFI

• 1. Etiologiyasiga qarab:
• A) Xelikobakter pilori bilan bog’langan.
• B) Xelikobakter pilori bilan bog’lanmagan.
• 2. Joylashishiga qarab:
• A) Me'da yarasi:
• a) kardiya qismi
• b) kichik egriligi
• v) pilorik bo’limi (oshqozonni chiqishi)
• g) antral bo’limi
• B) O’n ikki barmoqli ichak yarasi:
• a) piyozchasida
• b) piyozchadan tashqari bo’lim (postbulbar)
• C) Me'da va o’n ikki barmoqli ichak yarasining birga mavjudligi

3. Yara turiga qarab:

• 3. Yara turiga qarab:
• A) yakka
• B) ko’pchilik
• 4. Yara diametriga qarab:
• A) kichkina diametrli 0,5 sm gacha
• B) o’rta diametrli 0,5-1sm gacha
• C) katta diametrli 1,1-2,9sm
• D) ulkan (juda katta), me'da yarasi uchun 3sm va ortiq, o’n ikki barmoqli ichak yarasi uchun 2sm dan ortiq
• 5. Klinik kechishiga qarab:
• A) tipik
• B) notipik
• - notipik og’riq sindromi bilan
• - og’riqsiz (lekin boshqa klinik belgilar bilan)
• - simptomsiz

• 6. Me'daning sekretsiya miqdori bo’yicha:
• A) baland sekretsiya bilan
• B) normal sekretsiya bilan
• C) pasaygan sekretsiya bilan
• 7. Kechish xarakteri bo’yicha:
• A) ilk aniqlangan
• B) qaytalanuvchi kechishi
• - kamchil zo’rayish bilan (2-3 yilda 1 marta)
• - xar yili zo’rayish bilan
• - tez – tez zo’rayish bilan (yiliga 2 marta va undan ko’p)

• 8. Kasallik bosqichiga qarab
• A) zo’rayishi
• B) remissiya (kasallikning yengillashishi):
• - klinik
• - anatomik:
• a) epitelizatsiyalash
• b) chandiklanish (qizil va oq chandiqlanish)
• C) funksional
• 9. Asoratlar mavjudligiga qarab
• A) Qon ketishi
• B) Penetratsiya
• C) Teshilish
• D) Stenozlanish
• E) Malignizatsiya

KLINIK KO’RINISHI

• Me'da va o`n ikki barmoq ichak yara kasalligi ba'zan belgisiz kuzatiladi. Xastalikning mazkur turida jarayon to`satdan qon qusish yoki yara teshilishi ko`rinishi bilan ifodalanadi. O`n ikki barmoq ichak «soqov» yarasida najas qora rangda bo`ladi (tarkibida qon mavjudligi xisobiga), ko`pincha bexushlik sodir bo`ladi.

SHIKOYATLAR:

• (1) Og’riq - xastalikning zo`rayishi davrida yetakchi belgi xisoblanadi. Og’riq sezgisini vujudga keltiruvchi sabablar quyidagilar:
• a) me'da va pilorus muskullarining qisqarishi;
• b) tomir devori qisqarishi natijasida vujudga keluvchi ishemiya;
• c) yalliglanish jarayoni

Qusish - yara kasalligida ko`ngil aynishisiz, og’riqning eng kuchaygan davrida sodir bo`ladi

• Qusish - yara kasalligida ko`ngil aynishisiz, og’riqning eng kuchaygan davrida sodir bo`ladi
• Qusishning ikki turi tafovut qilinadi:
• (1) gipersekretsiya ta'sirida yara satxining ta'sirlanishiga bo’liq;
• (2) me'da pilorik bo`limining stenozi natijasida.

DISPEPSIYA XOLATLARI.

• Jig’ildon qaynashi
• Nordon kekirish.
• Ko`ngil aynishi kam uchraydi.
• Kabziyat xastalikning zo`raygan davrida kuzatiladi

LABORATORIYA TEKSHIRISHLARI.

• Me'dani fraksion usulda zondlanganda, ko`pincha shira miqdorining ko`payganligi va uning yuqori kislotaliligi aniqlanadi.
• Najasda qon aniqlanishi yara vjudligini tasdiqlidi
• Siydikda ko`pincha proteolitik ferment - uropepsin miqdorining ko`payishi aniqlanadi.

Rentgen tekshirishlari - yara «tokchasi»,

• Rentgen tekshirishlari - yara «tokchasi»,
• Gastrofibroskopiya - yara nuqsoni shaklini, xajmini chuqurligini asoratlar borligini aniqlaydi.

QIYOSIY TASHXISI

• (1) Surunqali giperatsidli gastrit
• (2) Surunqali xoletsistit

DAVOSI.

• konservativ va jarroxlik usullari bilan bajariladi.
• Davoni individualizatsiyalash
• Xastalikni davolashda muxim-sharoyitlarda xisoblanadi.
• (1) Jiddiy yotoq tartibi 1-2 xafta qo’llaniladi,
• (2) Davoli ovqat .
• (3) Dori-darmonlar bilan davolash patogenetik tamoyil (prinsip) asosida bajariladi:
• parda himoya faoliyatini, xujayralar regeneratsiyasini va mahalliy qon aylanishni sozlash, xelikobakter piloriga qarshi antibakterial moddalarni qo’llash tavsiya qilinadi.

Н2 receptorlar antogonistlari

• (1) Cimetidin (tagamet)
• (2) Ranitidin
• (3) Famotidin.
• (4) Omeprol
• (5) Ranisan

Antacidlar.

• (1) Eriydigan antacidlar:
• (a) magniy oksidi.
• (b) magniy karbonati.
• (c) magniy triksilikati.
• (d) vikalin, vikair yoki rotor.
• (2) Erimaydigan antacidlar:
• (a) almagel yoki flatugel
• (b) fosfalugel

Reparantlar – to’qima modda almashinishini sozlaydi

• (1) oksiferriskarbon natriy.
• (2) Solkoseril
• (3) Vinilin
• (4) oblepixa yog’i
• (5) U-vitamini
• (6) B1, B2, B6, B12, B15, C, A vitaminlar.

Shilliq pardani ximoyalovchilar

• Sukralfat - alyuminiyning organik tuzi
• Vismutning kolloidli subcitrati
• a) Metacin
• b) Platifillin
• c) Sulpirin (egnolin)
• d) Gastrostecepin
• e) Gastrobamat

• Antibakterial terapiya.

• (a) Denol.
• (b) Metronidazol.
• (v) Amoksicillin.
• (g) Trixopol.

• Profilaktikasi.

• (a) Asab taranglanishini yo’qotish.
• (b) Tamaki chekishlikni cheklash.
• (c) Alkogol ichishlikni to’xtatish.
• (d) Uyda va ishda gigiena normalarini saqlash.