Tashqi iqtisodiy faoliyat va raqobat menejmenti

2.2.3.-rasm. Mamlakatlarning ishlab chiqarish omillari bilan notekis ta'minlanganligi holatidagi ishlab chiqarish imkoniyatiari chegaralari.



Xeksher-Olin teoremasi (Heckscher-Ohlin Theorem) - har bir mamlakat o‘z ishlab chiqarishlarida nisbatan katta hajmga ega bo‘lgan omillarni talab etuvchi mahsulotlarni ustun darajada ishlab chiqarish va eksport qilishga ixtisoslashadi, binobarin_f bu mamlakat- lar milliy xojalik nuqtayi nazaridan nisbatan kamchU omittar bilan ta’minlangan tovarlarni import qiladilar.
Oʻzbekiston - mehnat serob mamlakat, 1-tovar esa mehnat sig‘imli tovar bo'lgani bois, bu mamlakat 1-tovami ishlab chiqaradi va eksport qiladi. Yaponiya kapital serob mamlakat, 2-tovar esa kapital sig‘imli tovar bo‘lgani sababli bu mamlakat 2-tovami ishlab chiqaradi va eksport qiladi. Nisbatan serob ishlab chiqarish omillari egalari savdo- dan yutadi, nisbatan kamchil ishlab chiqarish omillari egalari esa sav- dodan yutqazadi.
Teoremani isbotlash va tushuntirish uchun grafiklarga murojaat qilamiz. Oʻzbekiston - mehnat serob mamlakat, 1-tovar mehnat sig‘imli tovar, Yaponiya - kapital serob mamlakat, 2-tovar esa kapital sig⁴imli tovar ekanligini eslatib o‘tamiz. Qabul qilingan shartlarga muvofiq ra- vishda teorema har ikki mamlakatdagi iste’molchilar juda o‘xshash yoki deyarli bir xil didga ega ekanligini nazarda tutadi. Nazariy jihatdan har bir mamlakatdagi icte⁵molchilarning did va istaklari shunchalik farq qilishi mumkinki, befarqlik egri chizig‘i umuman mos kelmasligi va hattoki umuman kesishmasligi mumkin. Bu holatda Xeksher-Olin teo- remasi bajarilmaydi. Bu teorema iste’molchilar xohish va istaklari har ikki mamlakatda batamom bir xil va yagona befarqlik egri chizig‘iga qo‘shilib ketishini talab etmaydi, balki bu xohish-istaklar mamlakat- lami avtarkiya sharoitida qoldiradigan va ulami o‘zaro savdo qilishdan voz kechishga olib keladigan darajada farq qilmaydi deb taxmin qiladi. Shunday bo‘lsa-da, har bir mamlakatdagi icte’molchilarning did va is- taklari shunchalik o‘xshashki, befarqlik egri chizig‘i har ikki mamlakat uchun bir xil bo‘lsin deb faraz qilamiz.