Tema: №1. Stol tennisi oyininin`kelip shIG`iwi ha`m rawajlaniw tariyxi. Stol tennisi oyin qag`iydalari

Tema: №1. STOL TENNISI OYININIn`KELİP ShIG`IWI HA`M RAWAJLANIW TARİYXI. STOL TENNISI OYIN QAG`IYDALARI.

Stol tennisi tariyxı haqqında ju`da kop qarama-qarsı pikirler bar. Bazıqa`nigeler stol tennisi Aziya, yag`nıy Yaponiya ha`m Qıtayda payda bolg`an, dep esaplaydı. Sport tariyxshıları, sonın` ishinde yapon ha`m qıtay sportı tariyxshılarının` pikirnshe, bul aljasıq pikir. Ha`zirgi ku`nde hesh bir qa`nige birinshi bolıp kim, qashan ha`m qay jerde stol tennisin oynay baslang`anın ayta almaydı. Ko`pshilik qa`nigeler stol tennisi Angliyada, Patsha tennisinin` bir tu`ri sıpatında payda bolg`an depesaplaydı. Stol tennisinin` payda bolıwı XIX a`sirdin` ekinshi yarımına barıp taqaladı. Da`slep oyın ashıq hawada o`tkerilgen, keyin xana ishinde oynaw a`det bolg`an. Son` bir-birine jaqın jaylasqan eki stolda oynaw, keyinirek bolsa eki stoldı birlestirip, ortasına tor tartılg`an halda oynaw a`det tu`sine kirgen.

1901-jılda stol tennisine “ping-pong” atamasının` beriliwi toptın` raketkag`a urılatug`ın dawısı “ping” ha`m stolg`a urılıp, sekirip ketkendegi dawısı “pong”tan alıng`an. İnventarlardın` a`piwayılıg`ı, tiykarg`ısı, u`lken orın talap qılmaslıg`ı stol tennisinin`tez arada belgili bolıp ketiwine sebep boldı. Bunın` na`tiyjesinde xalıqaralıq mekeme du`ziw ha`m oyın qag`ıydaların islep shıg`ıwg`a za`ru`rlik tuwıldı. 1926-jıl yanvar`da Berlinde stol tennisi xalıqaralıq federatsiyası – ITTF sho`lkemlestirildi.

Stol tennisi boyınsha birinshi ja`han chempionatı 1927 jıl dekabr`de bolıp o`tken. Onda hayallar ha`m erler jekke halda, juplıqlarda ha`m erkek, ha`m hayallar aralas halda qatnasqan. 1928 jıldan baslap jarıslarda hayallar juplıqları ha`m qatnasqan. Sonnan berlija`hanbirinshiligi 1940-1946 jıllardan tısqarı ha`r jılıo`tkerip kelinedi. 1957 jıldan ja`han birinshiligi ha`r eki jılda o`tkeriletug`ın boldı. Onnan keyingi jılda Evropa birinshiligin, sonday-aq, Aziya ha`m Afrika zonalıq chempionatlardıo`tkeriw baslandı.

1936-jılda stol tennisi xalıqaralıq federatsiyası – ITTF ping-pong atamasın stol tennisi ataması menen almastırdı. Ha`zirgiku`nde 40 millionnan artıq oyınshı ha`r jılı pu`tin du`n`ya boylap tu`rli ra`smiy turnirlerde qatnasadı.



Stol tennisinde oyın qag`ıydaları.

Oyın mazmunı stolg`a kesesine tartılg`an tor u`stinen toptı raketka menen eki ta`рepten ılaqtırıwdan ibarat. Oyında eki yaki to`rt adam qatnasıwı mu`mkin. Bir tennis stolı ushın za`ru`r bolatug`ın xana maydanı – 7,7 x 4,5m. Oyın ushın stol, tor, raketka ha`m top za`ru`r boladı.

Oyın shek taslaw arqalı birinshi bolıp baslaw huqıqına iye bolg`an oyınshının` top uzatıwdan baslanadı. Raketka menen uzatılg`annan son`, top baslawshı ta`repinen stolg`a urılıp, torg`a tiymesten sekirip o`tiwi ha`m ekinshi ta`repte stolg`a urılıwı lazım. Top uzatıw waqtında oyınshı onın` raketkası ha`m top stoldın` arqa sızıg`ı sırtında turıwı kerek. Egertop stol u`stinde urıp qaytarılsa, oyın qag`ıydası buzılg`an esaplanadı (2002 jıl 1 sentyabr`den top uzatıw reglamenti jan`a qag`ıydalarg`a muwapıq belgilengen). Eger top baslawshı ta`repinde stolg`a urılıp, torg`a tiyip sekirip o`tse ha`m ekinshi ta`repte stolg`a urılsa, top uzatıw jan`adan orınlanadı ha`m ochko esaplanbaydı. Qaytadan uzatıwlar sanı sheklenbegen. Top ekinshi ta`repte stolg`a urılg`annan son`, ekinshi oyınshı onı raketka menen urıp arqag`a qaytaradı. Oyın usı ta`rizde oyınshılardan biri qa`tege jol qoymag`ansha dawam etedi. Ha`r bir qa`te qarsılasqa bir ochko beredi. Oyınshı to`mendegi jag`dayda ochkog`a iye boladı:

- eger qarsılası toptı nadurıs uzatsa;

- eger qarsılası toptı stolg`a tiymesten qaytarsa;

- eger qarsılası toptı stoldan tısqarıg`a urıp jiberse;

- eger qarsılası tuwrı uzatılg`an toptı qabıl qıla almasa;

- eger qarsılası topqa raketka menen bir ma`rteden artıq ursa yaki toptı raketka menen tutib olsa va qaytarib uzatsa;

- eger qarsılası topqa dene ag`zas ımenen tiyip ketse yaki tor, stol qaptalına tiyse. Ha`r eki ochkodan son` (2001 jıl 1 sentyabr`den - ha`r bes ochkodan son`) top uzatıw qabıl qılıwshıg`a o`tedi.
Oyınshılardan biri 11 ochko (2001 jıl 1 sentyabrgacha – 21 ochko) toplag`anna son` keminde 2 ochko ayırmashılıq penen partiya utılg`an esaplanadı. 10:10 esapta (2001 jıl 1 sentyabrgeshe - 20:20 esapta) top uzatıwlar ha`r ochkodan keyin almasıladı. Ha`r partiyadan keyin oyınshılar ta`replerdi ha`m top uzatıw nawbetin almastıradı. Oyın 5 yaki 7 partiyadan ibarat boladi (2001 jıl 1 sentyabrgeshe – partiyalar sani 3 yaki 5 bolg`an).