§ 1 Ядро реаксиялари



Download 122 Kb.
bet2/3
Sana03.07.2022
Hajmi122 Kb.
#735178
1   2   3
Bog'liq
Mavzu-17

 А• +а А(а,а)А• реаксиясида фақат ядро таркиби бузилмайди, ички энергияси ҳам ўзгаради.
Бундай реаксия ноеаластик сочилишдейилади.
А + а  Б +б А(а,б)Б – реаксия дастлабки ядро А ва заррача а янги маҳсулот Б ва янги заррача б ҳосил бўлади, яни янги изотоп ҳосил бўлади.
Масалан : 1919 йилда Е. Резерфорд биринчи ядро реаксиясини кашф қилган
7Н14 +2Ҳе48О17 + 1H1
кислород изотопи ҳосил бўлган ва p=1H1 протон юзага бўлган.
Кокрорт ва Уолтон томонидан литий ядросининг тез протонлар билан бомбардимон қилганда катта энергия ажралишини кузатди.
3Li7 + 1H1 2He4 + 2H4 +Q(17 Мев) ёки 3Li7(p,)2He4
Бу ядрога Q ядро реаксиясини энергия деб айтилади ва дастлабки ва охирги энергиялар фарқига тенг.
Ядро реаксиясида энергия ажралса (Q>0 ) екзотермик реаксиялар дейилади.
Ядро реаксиялар фақатгина энергия ютишбилан амалга оширлиса ендотермик реаксиялар дейилади. Ядро реаксиаялар бўлиши учун чэгаравий минимал энергиядан катта бўлиши керак. Чэгаравий энергия қуйидаги қиймат билан аниқланилади.
Ечэгара = Е0 = -   Қ
Бу ерда МА дастлабки қўзғалмас ядро А массаси, Ма эса эса тезлаштирилган зарача массаси
Ҳозиргача 1500 тадан ортиқ изотоплар мавжуд, ҳозиргача инсоният томонидан10 мингдан ортиқ ядро реаксиялар очилган. Фақат ядро реаксияларни тўғри классификациялашга тоғри келади:

  1. ядро реаксияларни амалга оширувчи заррачалар энергияси бўйича

  2. ядро реаксияларни юзага келтирувчи заррачалар типига қараб

  3. ядро заррачаларни юзага келтирувчи ядро типига қараб

  4. энергия ( иссиқлик) самарасига қараб

  5. ядро реаксияси характеристикасига қараб

заррачалар энергиясига қараб ядро реаксиялар қуйидагича бўлади: паст , ўрта ва юқор энергиялардаги реаксиялардир. Паст энергияли реаксияларда асосан нейтронлар асос бўладиган реаксияларга мисол: Булар бир неча елеcтрон-волт энергияда. Ўрта энергияли реаксияларда ( бир неча мэгаелектрон волтда ) нейтронлар зарядланган зарралар ва  фотонлар асосида юз берадиган реаксиялардир.
Юқори энергияларда юз берадиган реаксияларда ядролар бир нчта нуклонларга ажралиб турадиган ва бир нечта элементар заррачалар ҳосил бўладиган реаксиялар.
Бир хил заррачалар бир хил ядролар билан тўқнашганда ўзининг энергиясига қараб турлича ядролар ҳосил қилади:
9Ф19 +0н19Ф20 +  Е = 1,5 МеВ (нейтрон энергияси)
9Ф19 +0н18О19 +1Ҳ1 Е = 4 -10 МеВ ( нейтрон энергияси)
9Ф19 +0н19Ф18 +20н1 Е = 10 -20 МеВ(нейтрон энергияси)
9Ф19 +0н18О15+1Ҳ1+20н1 Е = 20 – 40 МеВ (нейтрон энергияси)
9Ф19 +0н17Н13 +21Ҳ1 +50н1 Е = 60 – 80 МеВ

2.Ядро реаксиясида қатнашадиган заррачалар типига қараб:


а)нейтронлар б) фотонлар д) зарядланган заррачалар( протонлар, дейтронлар, -заррача ва кўп зарядланган ионлар асосида бўладиган реаксияларга бўлинади.
Зарядланган заррачалар реаксияга киришучун кулон барерини (тўсиғини) енгиши учун етарлича энергияга эга бўлиши керак.
Зарядланган зарра манбаига радиоактив элементлар, тезлатгичлар ва космик нурлар киради.
М: n, np , nD, н яни  - протон , D ,  нурлайдиган реаксиялар.
3.Ядро реаксияларида қатнашадиган ядроларга қараб:
А<50 гача енгил ядроларда ; А<50<100 ўрта ядроларга , А>100 оғир ядроларда бўладиган реаксияларга бўлинади
4.Енергетик еффектига қараб ядро реаксиялар екзотермик ва ендотермик реаксиялар бўлинади.
5.Ядро реаксияларнинг характерига қараб :
Кулон уйғонадиган радиацион қоплаб олиш, ядро бўлиниши, ядро фотоеффекти ва ҳоказо бўлади.
Юқори энергиялардаги ядро реаксиялари:тушадиган заррачалр тўлиқ енергиаси ядродан чиқадиган заррага берилади. Яни ядродаги протон ёки нейтронга берилади. Масалан : (d,p) , (d,n) .
Тўппадан тўғри ядро реаксиялари 1953- йилда С.Батлер томонидан кашф қилинган. Бундай реаксиялардан тушаётган заррача ядро билан тўқнашмасдан, балки нуклон ёки нуклонлар гуруҳи билан тўқнашиб ўзининг энергиясини беради (   10-21 –10-22 даврда). Бундай реаксияларда бир нуклон чиқса ядродаги нуклонлар тасирлашмайдиган бўлади, лекин ўзининг майдонида ҳаракат қилади. Агар иккита нуклон чиқса жуфт коррексияли реаксия дейилади.

Download 122 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish