IQTISODIY TARIX fanidan O'QUV QO'LLANMA
Janub. Janubda qulchilik-plantatsiya xo'jalik yuritish tizimi shakllangan edi. Bu yerda juda
katta unumdor yerlar mavjud bo'lib, ko'chib kelgan ingliz aristokratlari Angliya hukumatidan yirik
yer (latifundiya)larni olishar edi. Bu yerlarda mehnat qilish uchun ish kuchi etishmas edi.
Afrikadan negr-qullarni olib kelinishi bu muammoni hal etdi. Ularning soni o'sib bordi -
1700 y. - 27,8 ming.kishini tashkil qil- gan bo'lsa, 1790 y. da - 760 ming.kishidan iborat bo'ldi
(janubiy shtatlar aholisining 40%).
Janubiy hududlarda hukmron sinf quldorlar-plantatorlar edi.
Ushbu hududda tamaki, guruch, shakar-qamish yetishtirilardi.
Asta-sekin paxta asosiy
ekinga aylandi.
Metropoliya bilan munosabat. Shimoliy Amerikada kapitalistik munosabatlarning
rivojlanib borishi natijasida Yevropa immi- grantlari hisobiga yollanma ishchilar soni oshib bordi.
Ishchilar tarkibida malakali mutaxassilar ulushi katta edi.
Shu sababdan Angliya yuqori malakali mutuxassislarning emi- gratsiyasini chegaralashga
(1718 y.) majbur bo'ldi. 1765 yilda esa parlament umuman ularni chiqib ketishini taqiqladi.
Lekin bu jarayonni to'xtatib bo'lmas edi. Undan tashqari malakali mutaxassislar mehnati
Angliyadan ko'ra yuqoriroq ba- holanar edi.
Vaqt o'tishi bilan mustamlakalar va metropoliya o'rtasidagi munosabatlar barcha sohalarda
keskinlasha bordi.
Amerika savdo burjuaziyasiga savdo cheklovlarini belgilash yuqori darajada edi. 1650-
1761 yy.da 125ta qonuniy akt yor- damida amerika savdogarlarini yevropa mamlakatlari bilan
savdo qilinishi cheklandi.
Shakar, tamaki, paxta, teri, mis rudasi kabi kolonial mahsulot-
lar bilan savdoga ingliz
monopoliyasi o'rnatildi.
1750 yildan "temir" qonuni amal qilib, unga muvofiq koloni- yada domna pechlari,
temirchilik ustaxonalari qurish man etilgan edi.
1765 y.da "gerb yig'imi" joriy etilib, har bir tovar sotib olin- ishida soliq to'lanishi nazarda
tutilgan edi (mablag'lar Angliya budjetiga ketar edi).
Qishloq xo'jaligida fermerlik shaklini rivojlanishiga yirik yer mulkchiligi to'siqlik qilar edi.
1763 yilda Angliya hukumati xususiy shaxslarga hindulardan yer sotib olishni taqiqlab qo'ydi.
6-MAVZU. YANGI DAVRDA AQSh (XVIII asrning oxiri-XIX asrning 70y.gacha)
87
Bu qarama-qarshiliklar keskinlashib borib oxir natijada urush- ga olib keldi.
Tarixda bu
urush
Mustaqillik uchun urush
deb nom oldi.
Urush 8 yil davom etdi (1775-1783 yy.) va kolonistlar g'alabasi bilan yakunlandi.
1776 y.da mustaqil davlat - Amerika Qo'shma Shtatlari e'lon qilindi.
Amerika inqilobining xususiyatlari.
7
Shimoliy Amerikadagi mustaqillik urushi qit'adagi
birinchi burjua inqilobi bo'lib, uning natijasida bir necha demokratik o'zgarishlar amalga oshirildi:
•
mayda yer egalari ijara haqidan ozod etildi.
•
ingliz
qirolidan,
cherkovdan,
mustamlaka
ma'muriyatidan
yer
olgan
aristokratlarning yirik yerlari konfiskatsiya qilindi.
•
tortib olingan yerlar mayda uchastkalarga bo'linib sotilar edi.
•
mustaqillik deklaratsiyasi muallifi T.Djefferson taklifiga ko'ra yerlari bo'lmagan
kambag'allarga g'arbdagi yerlardan tekinga berildi.
•
yerga egalik qilishning feodal shakllari bekor qilindi. Dvory- an unvonlari, ijara
merosi bekor qilindi.
•
barcha portlar Yevropa savdogarlari uchun ochiq deb e'lon qilindi (savdoda ingliz
monopoliyasi yo'q bo'ldi).
•
mamlakat proteksionizm siyosatidan fritrederlik siyosatiga o'tdi.
Fransiya,
Prussiya, Shvetsiya bilan hamkorlik shartnomalari imzolandi.
•
inqilob davrida ingizlar tarafdorlari bo'lganlarning 30 ming imeniyalari
konfiskatsiya qilindi
•
urush davrida harbiy sanoatni rivojlanishi rag'batlantirildi. Hukumat metall, qurol-
yarog', porox, harbiy kiyim ishlab chiqaru- vchilarga pul mukofotlari, subsidiyalar berdi.
•
1778 y.da Springfeldda zambarak ishlab chiqaruvchi davlat zavodi ishga tushdi.
•
1781 yilda Shimoliy Amerika Bankini tashkil etilishi
mam- lakatda emissiya
faoliyatini barqarorlashtirishga olib keldi.
7
История мировой экономики: Учебник для вузов / Под ред. Г.Б. Поляка, А.Н. Марковой. — 2-е изд., перераб. и доп. - М.:
Ю
Н
И
ТИ-ДА
Н
А,
2007.-
С.365.
IQTISODIY TARIX fanidan O'QUV QO'LLANMA
Do'stlaringiz bilan baham: