397-M rusumli tikuv mashinasi «Orsha» (Belorussiya) engil mashinasozlik firmasi ishlab chiqaradigan bu mashina kostyumbop va paltobop matolardan tayyorlanadigan buyum detallarini tikishga mo‘ljallangan bo‘lib, bitta moki bahyaqator yuritib tikish bilan bir vaqtda ularning chetlarini bahyaqatorga parallel qilib qirqishga ham mo‘ljalangan. Asosiy valining aylanish chastotasi 4000 ayl/min gacha, baxyasining yirikligi 0 dan 4,5 mm gacha rostlanadi. Bahyaqatordan qirqish chizigiga kadar bo‘lgan oraliq 3,5 dan 6,5 mm gacha rostlanadi. Tiqiladigan gazlamalarning tepki tagida kisilgan holatdagi qalinligi ko‘pi bilan 5 mm. Ignalar 0203 №90-120. 397 rusumli tikuv mashinasida sharnir-sterjenli ip tortgich ishlatiladi, uning quloqchasi old qism devori uyigining chap tomonidan chiqib to’radi. Mashina tanasiga naychaga avtomotik ip o’raydigan qurilma montaj kilingan bo‘lib, u ham xuddi 1022 rusumli tikuv mashinasidagi printsipda ishlaydi. Asosiy rostlashlar 97-A mashinasidek bajariladi. Pichoq mexanizmining tuzi-lishidagi asosiy fark shundaki, bunda chok kengligini o‘zgartirishda ostki pichoqning uzi mahkamlab qo‘yilgan plastinaga nisbatan sursa bo‘ladi. Ustki ipning moki qurilmasidan chiqayotgan paytida tarangligini kamaytirish uchun naycha tutgich chetlatgichi mexanizmi ishlatiladi (2.5-rasm).
1.12-rasm. Pichoq mexanizmi.
Pichoqlar mexanizmi kaychi printsipida ishlaydi, ya`ni ustki pichoq 3 ostidagi pichoq 1 ga nisbatan pastga o‘tganda material qirqiladi. Asosiy val 1 ga ikkita vint 20 yordamida ekstsentrik 18 mahkamlangan bo‘lib, o’nga shatun 17 ning ustki kallagi kiydiril-gan. Kallakning ichki teshigiga ignali pod-shipnik 19 kiritib qo‘yilgan. Shatun 17 ning ostki kallagi vint 22 yordamida barmoq 16 ga mahkamlangan. Richag 23 ning ustki elkasi ham shu barmoqka mahkamlangan. Mashina tanasiga vint yordamida mahkamlangan sharnirli barmoq 15 richag 23 ning tayanchi bo‘lib xizmat qiladi. Richag 23 ning ostki elkasi biriktiruvchi zveno 12 ning ustki kallagiga kiydirilgan barmoq 11 kiritilgan bo‘lib, bu barmoqka biriktiruvchi zveno 10 ning ustki kallagi kiydirilgan. SHatun 10 ning ostki kallagi sterjen 6 ga vint 8 yordamida mahkamlangan bo‘lib, uk 7 ga kiydirilgan. Sterjen 6 mashinaning old qismi-dagi teshigiga presslangan vtulka 9 ichida harakatlanadi. Uk 7 ga polzun 33 kiydirilgan bo‘lib, u vtulka 9 ning yo‘naltiruvchi pazi 34 ga kiritilgan. Bunday biriktirish sterjen 6 va ko’zgaluvchan pichoq 3 ning uz uklari atrofida aylanib ketishiga yul qo‘ymaydi. Sterjen 6 ning tagiga vint 5 yordamida kronshteyn tortib qo‘yilgan bo‘lib, uning teshigidan bolt 35 yordamida tortilgan tutgich 36 utadi. Tutgich 36 ning tagiga ko’zgaluvchan pichoq 3 qo‘yilgan bo‘lib, uning pazi bilan tutgich 36 ning uk teshigidan sterjen 4 utadi. SHu sterjenning o’ng tomoniga ko’zgaluvchan pichoqni kattik mahkamlaydigan vint burab kiritilgan. Ignali plastina 37 ga ikkita vint 38 yordamida plastina tutgich 39 mahkamlangan bo‘lib, o’nga ikkita vint 2 yordamida ko’zgalmas pichoq 1 mahkamlangan. Plastina tutgich darcha bo‘lib, pichoq 3 ning yo‘naltiruvchi qismi uning ichidan o‘tgan.
Ko’zgaluvchan pichoq 3 ning zvenolari ajratgich qurilmasi bilan kinematik boG‘langan. SHarnirli barmoq 15 ga richag 26 kiydirilgan va vint 24 yordamida koromislo 25 mahkamlanib, uning elkasiga barmoq 27, richag 26 ning oldingi elkasiga esa barmoq 31 presslangan. Bu barmoqlarni richag 26 ni soat mili harakatiga qarshi yo‘nalishda burilishiga yordam beradigan prujina 29 kamraydi. Richag 26 ga pichoq 3 ni ishlatish va to’xtatishga mo‘ljallangan dasta 32 ning sterjeni burab qo‘yilgan. Barmoq 31 ga zveno 30 ning oldingi kallagi kiydirilib, shu zvenoning oldingi kallagi vint 28 yordamida barmoq 11 ga mahkamlangan.
Ekstsentrik 18 ta`sirida shatun 17 tikuvchiga tomon va tikuvchidan nariga tomon suriladi. Masalan, agar shatun 17 tikuvchidan oldinga tomon surilsa, bunda richag 23 soat mili harakatiga qarshi yo‘nalishda burilib, zveno 12, shatun 10 va sterjen 6 ko’zgaluvchan pichoq 3 ni yuqoriga ko‘taradi. Bunda zveno 30 barmoq 31 ga nisbatan buriladi, lekin richag 26 ni harakatlantirmaydi. Ko’zgaluvchan pichoq 3 ni to’xtatish uchun dasta 32 yordamida richag 26 ni soat mili harakatiga qarshi yo‘nalishda buriladi. Zveno 30, barmoq 11, shatun 10 va sterjen 6 orqali ko’zgaluvchan pichoq yuqoriga ko‘tariladi. Demak, ko’zgaluvchan pichoq 3 tikilayotgan materiallar ustida ilgarilanma-kaytma harakatlanadi. Pichoqni ishga tushirish uchun richag 26 ni soat mili harakati yo‘nalishida burish kerak. Bahyaqator chizigi bilan qirqim orasini o‘zgartirish uchun vintlar 38 bilan bolt 35 ni bo‘shatib, pichoqlar 1,3 gorizontaliga suriladi. Ko’zgaluvchan pichoq 3 ning ko’zgalmas pichoq 1 tigiga nisbatan balandligini vint 4 ni bo‘shatgandan keyin pichoq 3 ni vertikaliga surib rostlanadi. Bu rostlash vaqtida ustki pichoqni uning kesuvchi kirrasi pichoq 1 ning ustki satxidan 1,5–2 mm past tushadigan qilib o‘rnatish kerak.
