1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi

6~

To	26		12 ~	"24		ff	28
3	5	9 14) — - 28	3		22)	9	2		29)	9	1
if	~22		~ 56			26	Тз			32 ~	~ 64
3	11	12 15)	4		23)	7	4		30)	11	2
8	40	^) 111	37			T5^_	~зо			65"	"Тз
1 2	1 4	9 16) — - 10	1 ' 6		24)	5 4~	5 \4		31)	11 36 "	l 4

3)

2. Kasrlarni ayiring.

3. 
   Tenglamani yeching
   

1. 
   ~-X = - 5) —-Y = — 9) ~-X = — 13) — + X = —
   

^6>13'²i 36

‘Vi 36

1) 5 + 2 = 5 2; yoki 2) 2 + 5 = 5 ^;

1. 
   _ I 1 _ I i_o _ jj- _ J_
   

3) 2 ^{+ 5_}2⁺I^_ 2 ⁺ 1-2 “ 2 ⁺ T “ 2 “ ⁵2’

1) Natural son bilan kasr son qanday qo'shiladi? (ayriladi?)

Har qanday natural sondan to'g'ri kasrni qo'shish ( ayirish) uchun:

1- qadam. Natural sonni maxraji 1 bo'lgan kasr shaklida yoziladi.

1. 
   - qadam. Kasrlar umumiy maxrajga keltiriladi.
   
2. 
   - qadam. Bir xil maxrajli kasrlarni ayirish qoidasidan foydalanib, ayirma topiladi
   
3. 
   1 4 9 4 5 ^{Misollar: 1) 1} - 9 = 1 - 9 = 9 - 9 = 9
   

2. 
   3 2 3-7 2 21 2 19 o5
   

2. 
   3 — — ^{= —} — — ⁼ — — ^{— =} — — ^{— =} — ⁼
   

' 7 1 7 1-77 7 7 7 7

J__5 I _ 10 I_il_ I

⁵⁺2^_l⁺2^_l-2⁺2 ^_2⁺2^_2 “ ⁵2’

1. Butun son bilan kasrning yig'indisi va ayirmasi

^6>13'²i 36

‘Vi 36

19. 
    Mavzu: Aralash sonlarni qo'shish va ayirish.
    

1) Aralash sonlarni qo'shish va ayirish qanday bajariladi?

Aralash sonlarni qo'shish (ayirish)ning ikki usuli bor:

1- usul :

Aralash sonlarni qo'shish (ayirish) uchun:

1- qadam. Aaralash sonlar noto'gri kasrga aylantiriladi

2. 
   - qadam. Kasrlar umumiy maxrajga keltiriladi.
   
3. 
   - qadam. Bir xil maxrajli kasrlarni qo'shish (ayirish) qoidasidan foydalanib, yig'indi (ayirma) topiladi
   
4. 
   - qadam. Natija aralash songa aylantiriladi.
   

Mienl- 1 4 4-10 + 7 3-15 + 4 47 49 47-3 49-2 141 98 iviisoi. 4_ _{+ = + =} — ₊ — _{= + =} — ₊ — ₌

5. 
   15 10 15 10 15 10-3 15-2 30 30
   

239 _ 29 = Ю = ⁷ 30

47

10

49

15

4-10+7

10

3-15 + 4 15

47-3

10-3

Misol:

7 4

4— — 3 —

⁴10 ³ 15

49-2 _ 141 98 43 13 15-2 “ 30 ^_ 30 “ 30 “ 30

2. 
   - usul:
   

Aralash sonlarni ba'zan, quyidagicha ham qo'shiladi:

1. 
   qadam Ularning butun qismlari qo'shiladi (ayriladi)
   

2. 
   - qadam Kasr qismlari qo'shiladi (ayriladi)
   
3. 
   - qadam 1 - va 2 - qadamda olingan natijalar qo'shiladi.
   

Misol:

^6>13'²i 36

‘Vi 36

3. 
   ⁴ ю ^{— 3} is = ⁴ чп ^{- 3} чп =^{(4 - 3)} + ⁽ чп ^- чп ⁾ = ¹ + = ¹
   

30

„ 8 29 16 29 98 29 ,98 29 ₄ 69

4. 
   23 5— = 23 5— = 22 5— = (22 - 5) + ( )= 17 —
   

40. 
    82 82 82 82 82 82 82 82
    

,3 Л

1. 
   2 —hi —
   

^6>13'²i 36

‘Vi 36

1. 
   6 —+ 2 —
   

10 10

1^37 13

2. 
   12 — + 7 —
   

50 50

. 4 ,1

3. 
   4 —+ 5 —
   

^6>13'²i 36

‘Vi 36

19. 
    Mavzu: Oddiy kasrlarni ko'paytirish va bo'lish
    

1. 
   Oddiy kasrlar qanday ko'paytiriladi?
   

Oddiy kasrlarni ko'paytirish uchun bu kasrlarning suratlarini o'zaro ko'paytirib, surat qilib olish, maxrajlari ko'paytmasini esa maxrajqilib olish kerak.

• ^ 43 _ 9-43 _ 3-43 _ 129 Misol. ₁₄ * 30 - ₁₄.₃₀ - ₁₄.₁₀ “ l₄0

2. 
   Natural sonni oddiy kasrga ko'paytirish qanday bajariladi?
   

Natural sonni oddiy kasrga ko'paytirish uchun dastlab natural sonni maxraji 1 bo'lgan oddiy kasrga aylantirib,hosil bo'1gan kasrlarni ko'paytirish kerak.

373 21 1 7 72 14 2

^{Misollar: 7} • 5 = 1 • 5 = "5" = ⁴ 5 ²⁾ 3 • ^{2 _} 3 • 3 = T = ⁴3

3. 
   Aralash sonlarni ko'paytirish qanday bajariladi?
   

Aralash sonlarni ko'paytirish uchun dastlab ularni noto'g'ri kasrga aylantirib, hosil bo'lgan kasrlarni ko'paytirish kerak.

. 3 5 6-8 + 3 2-12 + 5 51 29 1479 39

Misol: 6- • 2— - - • - y • 12 - - 15 —

4. 
   Natural sonni aralash songa ko'paytirish qanday bajariladi?
   

Natural sonni aralash songa ko'paytirish uchun dastlab ularni noto'g'ri kasrga aylantirib, hosil bo'lgan kasrlarni ko'paytirish kerak

2. 
   5 6-8 + 3 5 51 255 7 Misollar : 1) 5 • 6~ = у • —-— = у • у = =31 —
   

2 6-9 + 2 7 56 7 392 5

1. 
   6- *7= ₉ * J ⁼ T * T ^{= =43}9
   

6. 
   O'zaro teskari sonlar deganda nimani tushunasiz?
   

Ko'paytmasi 1 ga teng bo'lgan ikkita son o'zaro teskari sonlar deyiladi.

2. 
   5
   

Misollar : 1) - • — = 1

7. 
   ) Berilgan songa teskari son qanday topiladi?
   

1. 
   - qadam : Berilgan son dastlab oddiy kasr shaklida yoziladi
   
2. 
   - qadam : Hosil bo'lgan kasrning suratini maxraj maxrajini esa surat qilib yoziladi.
   
3. 
   - qadam : Hosil bo'lgan son berilgan songa teskari son bo'ladi.
   

ч 5 , . . 9

1. 
   9 teskarisi ^
   

7. 
   1
   

2. 
   8 = у teskarisi ^
   

1. 
   6-9 + 2 56 9
   

3. 
   6~ = —-— = — teskarisi
   

8. 
   Oddiy kasrni oddiy kasrga bo'lish qanday bajariladi?
   

Oddiy kasrni oddiy kasrga bo'lish uchun bo'linuvchini bo'luvchining teskarisiga ko'paytirish kerak.

1. 
   
   Misol:
   5 _ 5 3 _ 1
   

7. 
   ^: 3 ^_ 9 • 5 ^_ 3
   

9. 
   Natural sonni oddiy kasrga bo'lish qanday bajariladi?
   

Natural sonni oddiy kasrga bo'lish uchun dastlab natural sonni maxraji 1 bo'lgan oddiy kasrga aylantirib,hosil bo'1gan kasrlarni bo'lish kerak.

2. 
   7 3 7 5 35 2
   

Misollar: 1) 7 : ^ = у : ^ = у • у = "у = 11

10. 
    Aralash sonlarni bo'lish qanday bajariladi?
    

Aralash sonlarni bo'lish uchun dastlab ularni noto'g'ri kasrga aylantirib, hosil bo'lgan kasrlarni bo'lish kerak

Misol:

29

12

37

'58

2-12 + 5 12

3 _5_ _ 6-8 + 3 ⁶8 ^{: 2}12 ~ 8

51

8

51

8

51

2

1. Oddiy kasrlarni ko'paytiring

3

7

28)

1 1

^1} 2 3 !_ l

2. 
   To’ 4
   
3. 
   ^
   

10 7

21 5

2. 
   20' 7
   

, 2

2. 
   5- -
   

3

2.