1. Erkinlik darajasi bo’yicha energiya taqsimoti Gazning bajargan ishi

• Reja:

• 1. Erkinlik darajasi bo’yicha energiya taqsimoti
• 2. Gazning bajargan ishi.
• 3. Issiqlik sig’imi
• 4. Termodinamikaning birinchi qonuni, uni izo va adiabatik jarayonlarga tadbiqi.
• 5. Qaytar va qaytmas jarayonlar. Sikllar.
• 6. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Entropiya.

• 1. Erkinlik darajasi bo’yicha energiya taqsimoti
• Ayrim masalalarda, bir atomli gazning molekulasini moddiy nuqta deb qarasak, ilgarilanma harakat uchta erkinlik darajasiga ega bo‘lishi mumkin. Bu vaqtda aylanma harakat energiyasini hisobga olmasa ham bo‘ladi.
• Mexanik tizimning erkinlik darajasi soni tizim holatini belgilovchi, bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan kattaliklar soni bilan aniqlanadi.
• Masalan, moddiy nuqtaning fazodagi holati uning uchta x, y, z koordinatalari qiymatlari bilan

• aniqlanadi.
• Shu sababli, moddiy nuqta uchta erkinlik darajasiga ega bo‘ladi. Absolyut qattiq jismning holati inertsiya markazining uchta x, y, z koordinatalari, jismning o‘qlari yo‘nalishlari bilan bog‘langan 0, p va burchaklari bilan aniqlanadi.

• Absolyut qattiq jismning erkinlik darajasi.
• Shunday qilib, absolyut qattiq jism 6 ta erkinlik darajasiga ega bo‘ladi. Molekulaning erkinlik darajasi nechta bo‘lishiga qaramay, uning uchtasi ilgarilanma harakatga tegishlidir. Ilgarilanma harakat erkinlik darajalaridan hech qaysisi bir-biridan ustun bo‘lmaganligi uchun, ularning har biriga bir xil miqdorda energiya to‘g‘ri keladi. Molekulaning kinetik energiyasi 3/2 kT bo‘lganligi uchun, har bir erkinlik darajasiga 1/2 kT ilgarilanma harakat energiyasi to‘g‘ri keladi. Demak, harakatning hech bir turi boshqa turidan muhim bo‘lmaganligi uchun, ularga o‘rtacha bir xil energiya to‘g‘ri keladi va energiyaning erkinlik darajalari holatini belgilaydi:
• e = [kT (1.1)

• 2. Gazning bajargan ishi

• Gazning hajmi o‘zgarganda, uning tashqi kuchlarga qarshi bajargan ishini ko‘rib chiqamiz.
• Silindr idish ichidagi, porshen ostidagi gaz kengayganda porshenni kichik dl masofaga suradi va gaz tashqi kuchlarga qarshi ish bajaradi:
• SA = F • dl = P • S • dl = PdV , (2.1)

• bu yerda S - porshen yuzasi, Sdl - gaz hajmining o‘zgarishi. Hajmi V1 dan V2 qiymatga o‘zgarganda bajarilgan to‘la ishni (2.1) - ifodani integrallash orqali topamiz :

• V2
•