1. Foiz stavkasining roe koeffitsiyentiga ta’siri

0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent moliya instituti “Moliya” kafedrasi“Moliya” fanidan yakuniy nazorat
40-variant
1. Foiz stavkasining ROE koeffitsiyentiga ta’siri.
2. Moliyaviy hisobotlarda aktivlar aylanuvchanlik va likvidlilik koeffitsiyentlaridan foydalanish.
3. Faraz qilaylik, ijtimoiy ta’minot shartlariga muvofiq 6% miqdoridagi real daromadlilik staavkasi 35 yil davomida o‘zining 50000 dollar miqdoridagi bir yillik maoshining 12 foizini shu maqsadga yo‘naltiradigan fuqarolar uchun belgilangan. Agar pensiya to‘lovi 20 yil davomida amalga oshiriladigan bo‘lsa, u holda pensionerlarga har yillik to‘lovlar miqdori qancha bo‘lishi kerak? Hisoblashlar yillik amalga oshiriladi.
Javoblar:
Moliyaviy koefitsentlar haqida umumiy tushuncha Hozirgi sharoitda firma va kompaniyalar moliyaviy-xo`jalik faoliyatini taxlil qilishda tezkor xulosa chiqarish uchun moliyaviy koefitsentlardan foydalaniladi.
Moliyaviy hisob va buxgalteriya hisobining asosiy prinsiplari va amaliy normalari o‘rtasidagi mavjud farqqa qaramay, firmaning moliyaviy hisobotlarida uning moliyaviy ahvoli, o‘tmishdagi xo‘jalik faoliyati samaradorligi to‘g‘risida ma’lumotlar bo‘ladi va ular rahbarlarga kompaniyaning bo‘lajak ishini tahlil qilish va istiqbollarini belgilashda, albatta, asqotadi. Kompaniyaning moliyaviy hisobotlari asosida kompaniya faoliyatining moliyaviy natijalarini tahlil qilishda bir qator maxsus koeffitsiyentlardan foydalaniladi va bu koeffitsiyentlar yordamida turli kompaniyalar ko‘rsatkichlarini yoki bitta kompaniyaning turli yillardagi ko‘rsatkichlarini taqqoslash mumkin. Firmaning moliyaviy koeffitsiyentlarini tahlil qilishda, avvalambor, quyidagi ikki jihatni inobatga olish zarur:
 vaziyat kimning nuqtai nazaridan baholanadi: aksiyadorlarning nuqtai nazaridanmi yoki kreditorlarningmi?
 ko‘rsatkichlarni taqqoslash uchun mezon sifatida nimadan foydalaniladi?
Mezoniy etalonlar quyidagilar bo‘lishi mumkin:
 xuddi shu davr bo‘yicha boshqa kompaniyalarning moliyaviy koeffitsiyentlari;
 o‘rganilayotgan kompaniyaning turli davr bo‘yicha moliyaviy koeffitsiyentlari;
 moliyaviy bozorlardan olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar, masalan, aktivlar bahosi yoki foiz stavkalari.
Hozirgi paytda turli (jumladan, sanoat) sohalar(i) bo‘yicha moliyaviy
koeffitsiyentlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish mumkin bo‘lgan ko‘plab
manbalar mavjud. Dan & Bradstreet, (2) Robert Morris byurosining yillik
hisobotlar bo‘yicha tadqiqotlari (Annual Statement Studies by Robert Morris
Associates), (3) Savdo palatasining har chorakdagi moliyaviy hisobotlari (the
Commerce Department's Quarterly Financial Report) va (4) turli tijorat
assotsiatsiyalari ana shular jumlasidandir. Bundan tashqari, bu ma’lumotlar
endilikda kompakt-disklarda va Internet orqali tarqatilmoqda.
ROA =EBIT×Sotish hajmi=Sotish hajmi Aktivlar bahosi (qiymati)=
=Sotish rentabelligi × Aktivlar aylanuvchanligi =ROS × ATO

ROA koeffitsiyentining ROS va ATO koeffitsiyentlari orqali ifoda-lanishi

mumkinligi quyidagi dalil bilan tasdiqlanadi: turli sohada faoliyat yuritadigan
firmalarning sotuvlar rentabelligi va aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyentlar
mutlaqo har xil bo‘lishi va, shu bilan birga, aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichlari
bir xil bo‘lishi mumkin. Masalan, odatda, supermarketlarning sotuvdan rentabellik
ko‘rsatkichlari past, aktivlar aylanuvchanligi ko‘rsatkichlari yuqori bo‘ladi.
Qimmat zargarlik buyumlari qimmat do‘koniga esa buning aksi xos. Ammo ikkala
do‘konning aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil bo‘lishi mumkin.
Aytilganlarni misolda ko‘rish uchun, keling, aktivlar daromadliligi
koeffitsiyenti bir xil, ya’ni 10,0%ga teng ikkita firmani ko‘rib chiqamiz. Birinchi
firma – bu supermarketlar tarmog‘i, ikkinchisi esa – kommunal xizmatlar
ko‘rsatishga ixtisoslashgan firma bo‘lsin. 13.2-jadvaldan (navbatdagi betga qarang)
ko‘rinib turganidek, supermarketlar tarmog‘ining sotuvdan daromadlilik
koeffitsiyenti “past” (2,0%) va u o‘z aktivlarini yiliga besh marta aylantiribgina
aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichini 10,0% li ko‘rsatkichga olib chiqadi. Ko‘p
kapital talab qiladigan kommunal xizmatlar sohasiga kelsak, bu sohada ishlaydigan
firmaning aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyenti (ATO) yiliga atigi 0,5 martaga
teng bo‘lsa-da, sotish rentabelligi yuqori, ya’ni 20,0% bo‘lgani uchun u ham
10,0%lik aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA)ga ega.

Yuqorida bayon etilganlardan asosiy ma’no (xulosa) shuki, sotuvlar

daromadliligi yoki aktivlar aylanib turishi koeffitsiyentining pastligi, albatta,
firmaning moliyaviy muammolari bor degani emas. Bu koeffi-tsiyentlarning
ikkalasini kompaniyaning faoliyat sohasini inobatga olgan holda o‘rganish kerak.
Bundan tashqari, bir faoliyat sohasi doirasida ham doimiy farqlar bor. Masalan,
Rolls Royce dilerlik tarmog‘i va Chevrolet tarmog‘ining aktivlar daromadliligi
koeffitsiyenti (ROA) ko‘pincha bir xil bo‘lsa-da, Rolls Royce dilerlik tarmog‘ining
joriy rentabellik ko‘rsat-kichlari yuqoriroqligi va aktivlar aylanib turishi
koeffitsiyenti pastroqligi bilan ajralib turadi.