1-маъруза Мавзу: Конструкциялар, бинолар ва иншоотларни синаш ва текширишнинг моҳияти

1.2. Текширишнинг асосий босқичлари
Қурилиш тузилмаларни текшириш 3 та босқичдан иборат:
- лойиҳа ҳужжатлари, ишчи ижро чизмалари ва ишларни ёпиш далолатномалари билан бирламчи танишув;
- объектни визуал текшириш, объектнинг лойиҳага мос келишини аниқлаш, кўзга кўринган нуқсонларни аниқлаш, иншоотни текширувдан ўтказиш режасини тузиш, бузмасдан синаш усуллари ёрдамида комплекс тадқиқотлар ўтказиш;
- иншоот ҳолатининг таҳлили ва аниқланган камчиликларни бартараф қилиш бўйича тавсияномалар ишлаб чиқиш.
Лойиҳа ҳужжатларини ўрганиб чиқиш натижасида танланган конструктив ечимга баҳо бериш, энг ноқулай шароитда ишлаётган иншоот элементлари учун ҳақиқий юкламаларнинг чегаравий миқдорини аниқлаш мумкин бўлади.
Объектни визуал кўриб чиқишда текширилаётган тузилма тўғрисида бирламчи маълумот олинади, конструкция элементларининг эскириш фоизи аниқланади ва кейинги текширув босқичларининг ишчи дастури тузилади.
Иншоотларни текширишда муҳандислик геодезияси усуллари кенг қўлланилади. Улар ёрдамида бинонинг чўкиши, силжиши, ёриқ ва деформация чоклари параметрлари, элементлар салқилиги ўлчанади.
Тайёрланаётган қурилиш конструкциялари сифатини назорат қилиш бузиб ва бузмасдан синаш усулларини қўллаган ҳолда амалга оширилади. Бузиб синашда конструкция ўзини юклама остида қандай тутиши ва унинг кучланганлик-деформацияланган ҳолати тўғрисида тўла маълумотга эга бўламиз. Лекин ҳар бир тайёрланган маҳсулотни бузиб синаб мустаҳкамлигини аниқлайдиган бўлсак, барча маҳсулот яроқсиз ҳолга келган бўлур эди. Бузмасдан синаш эса синалаётган тузилма тўғрисида доимо ҳам тўла маълумот бера олмайди. Ҳисоблаш техникасини қўллаган ҳолда амалга оширилган ҳисоб-китобларда ҳам реал тизимларнинг ҳақиқий ишчи ҳолати тўғрисида тўлақонли маълумот олиб бўлмайди. Шунинг учун амалиётда назарий тадқиқотлар, бузиб ва бузмасдан синаш усулларини биргаликда олиб бориш лозим.
Демак, бино ва иншоотлар тузилмаларини синаш текширишнинг ажралмас бир қисми бўлиб, ўзининг аппарат таҳминоти ва қайта ишлаш усуллари билан экспериментал механиканинг алоҳида йўналиши ҳисобланади.
Иншоотларни текшириш ва синашнинг бош вазифаларидан бири, уларни ҳақиқий ҳолатини ва келгусида эксплуатация қилишга яроқлилигини аниқлашдан иборат. Бу муаммо қаралаётган тизимнинг ишочлилигини баҳолаш билан бевосита боғланган.
Ишончлилик деганда маълум бир вақт оралиғида, муайян эксплуатация шароитида тизим олдига қўйилган функцияни бажариш хусусияти тушунилади. Ишончлилик комплекс хусусиятлардан иборат бўлиб, бетўхтовлик, узоқ муддатга чидамлилик ва таҳмирга яроқлилик кабиларни ўз ичига олади.
Бетўхтовлик - объектнинг маълум вақт давомида ишга яроқлилигини сақлаш хусусияти.
Узоқ муддатга чидамлилик - объектнинг узоқ муддат чегаравий ҳолатга тушмай, ишга яроқлигини сақлаш хусусияти.
Таъмирга яроқлилик - объектнинг бузилиш олдидан ўзини намоён қилиб бориши ва таҳмирлаб тузатишга яроқлилик хусусияти.