TARAQQIY QILAYOTGAN TO’QIMACHILIK SANOATINING QISQACHA TARIXI
Xozirgi
zamon tuk,imachilik texnikasi asta-sekin tashkil topgan. Arxeologik k,azilmalar shuni
kursatadiki, yigirish va tukish eramizdan 2-3 ming yil avvallardan ma‘lum bo‘lgan.O‘sha
vaktlarda ip tayyorlash uchun odamlar tosh, suyak va loydan yasalgan gildirakchalar kiydirilgan
qo‘l urchuklaridan foydalanganlar.Ipni uzlari yashab to‘rgan joylardagi
mavjud jun va lub
tolalaridan yigirishgan.O‘rta Osiyoning janubiy rayonlarida va zakavkazeda dexqonchilik
rivojlanishi bilan paxta ekila boshladi. CHigit ekib, ustirib paxtasidan ip va gazlamalar olish O‘ta
Osiyoda eramiz boshidayoq tarqalgan edi. O‘sha vaktlarda G‘arbiy Evropada bunday tolani xali
xech kim bilmas edi.Yigirish unumdorligini oshirishga intilib,
kishilar ipni kul yordamida
yigiruvchi charx yaratdilar. Keyinchalik ragulkali urchuk. ixtiro qilgandan keyin mexnat unumi
bir oz oshgan.
Birinchi X-XP asrlarda gorizontal qo‘l dastgohi ixtiro qilingan.
XVIII asrning ikkinchi yarmida mashinalashgan yigirishga va to‘qishga o‘tildi;
O‘sha vaktlar yirik mashina industriyasining to‘qilish davri hisoblanadi.
Rossiyada birinchi to‘qimachilik korxonalari, XVIII asrda paydo bo‘ladi. Bo‘lar
manufakturalar deyishar eli. 1738 yilda ingliz ixtirochisi
Uayt o‘zi yigiruvchi uzluksiz charxga uch silindrli cho‘zish asbobini biriktiradi.
1756 yilda rus ixtirochisi Radion Glinkov zigir tola uchun birinchi kayta tarash va ko‘p
urchuqli yigiruv mashinalarini ixtiro qilgan. R. Glinkov 1760 yili Rossiyada birinchi bo‘lib
mashinalashgan zigir tolalarini yigirish fabrikasini kurdi. lekin bo‘ fabrika tez kunda
yopilli.Mashinalashgan paxtani yigirish fabrikasi 1798 yildagina paydo bo‘ldi.
SHu davrdan
boshlab, Rossiyaning ip-gazlama sanoati tez sur‘atlar bilan o‘sa boshladi. Xalqali yigiruv
mashinasi 1843 yilda ixtiro qilingan, 1845 yilda esa davriy ishlaydigan
qayta tarash mashinasi
ixtiro qilinib, jun va paxta tolasini ayta ishlash uchun qabul qilindi. Rossiyada XIX asrda
Aleksandrovskiy manifakturasining rus texniklari yigiruv mashinalari va to‘quv dastgohlari
ixtiro qila boshladilar.
O‘zbekiston ham 1923-26 yillar to‘qimachilik sanoati barpo qilindi va 17ta paxta
tozalash
zavodlari tiklandi va rekonstruksiya qilindi. 1926 yilda Farrona to‘qmachilik fabrikasi qurildi va
keyinchalik to‘qimachilik kombinatiga aylandi.O‘zbekiston to‘qimachilik sanoatining eng yirik
korxonalaridan hisoblangan Toshkent to‘qimachilik kombinatiga 6 may 1932 yilda poydevor
ko‘zyila boshlandi. Xozirgi vaqtda uning fabrikalarida 400 ming ortiq. urchuk, va 6
mingga
yak,in avtomat to‘quv dastgoxdari bor, rang-barang gulli chit, satin, mayya, batist ichki kiyimlik
chiroyli va pishiq, gazlamalar va iplar ishlab chiqiladi.To‘qimachilik sanoatini o‘zbekistonda
rivojlantirish choralari amalga oshirilmoqda. Masalan: keyingi besh yillik davomida noxiya
markazlarida 70-dan ortiq o‘rtacha va kichik fabrikalar ko‘rildi. Kabo‘ltekstil, Supertekstil.
Karshtekss. Uzdeyvotekstil va boshkalar.