1. Xarakterlararo konflikt

5.Badiiy asar kompozitsiyasi va uning elementlari.
Kompozitsiya – badiiy asar qismlarini yaxlit badiiy niyat (muayyan konsepsiyani shakllantirish va ifodalash, ko’zlangan g’oyaviy estetik ta’sir) ijrosi uchun eng optimal holda joylashtirish, badiiy sistema (asar)dagi unsurlarni o’zaro aloqa va munosabatlari ravshan anglashiladigan tarzda butunlikka biriktirish. Ya’ni kompozitsiya badiiy shaklning unsuri emas, u, avvalo, shakl komponentlarini badiiy mazmunni shakllantirish va ifodalash uchun eng qulay tarzda uyushtirishga qaratilgan amal, shuni amalga oshirish prinsiplaridir. Ayni shu amal tufayli asar unsurlari shunday uyushtiriladiki, natijada unda birorta ham ortiqcha unsur bo’lmaydi, har bir unsur butun tarkibida o’z funksiyasiga ega bo’ladi va muayyan g’oyaviy yuk tashiydi.
Kompozitsiya – tushunchasi badiiy asarning barcha sathlariga birdek taalluqli, uning qaysi sathi haqida gap ketmasin, qurilishining ayni shu aspekti diqqat markzida turadi: matn qurilishi (bob, sarlavha, asosiy va yondosh matn), badiiy nutq shakllari (hikoyalash, tavsif, dialog) rivoya subyektlari (muallif, personaj, o’zga shaxs), nuqtayi nazar (roviy yoki personaj nigohi orqali ko‘rish)larning maqsadli almashinib turishi, personajlar sistemasi (bosh, ikkinchi darajali va yordamchi personajlar tarzida darajalanishi, ularning shunga mos o’zaro munosabatdorlikda joylashtirilishi), sujet qurilishi (voqealarning zamon yoki sabab-natija munosabati asosidagi aloqadorligi, yuz berish va hikoya qilinish vaqti, turli makon va zamoda kechayotgan voqealarning o’zaro bog’liqligi makoniy va zamoniy o’zgarishlarning asoslanishi va b.) – bularning bari kompozitsiya bilan bog’liq tushunchalarning bir qisminigina tashkil qiladi.
Kompozitsiya badiiy asarning chinakkam sistema, ya’ni qismlardan tarkib topgan, lekin barcha qimlari o’zaro mustahkam aloqadagi butunlikka aylanishini ta’minlaydi. Buning uchun esa qismlarning har biri o’z o’rni va o’z me’yorida, butun bilan mustahkam aloqada bo’ladigan va bu aloqalar anglanadigan tarzda joylashtirilishi muhim. Ya’ni ijodiy niyatdayoq o’quv jarayoni nazarda tutiladiki, ayni shu narsa ijod jarayoniga ham ta’sir qiladi, yaratilajak asar kompozitsiyaning qanday bo’lishini belgilaydi. O’quvchi kompozitsiya jihatidan yaxshi tashkil qilingan asardan to so’nggi nuqtaga qadar yangi-yangi mazmun qirralarini kashf etib boradi, o’qish davomida turfa hissiy holatlarni qalbdan kechiradi, aqliy yoxud ruhiy toliqish, zerikish hislaridan forig‘ bo’ladi.
Demak, badiiy asar kompozitsiyasi nafaqat asarning barcha komponentlarini uyushtirib, uning shakliy va mazmuniy butunligini ta’minlaydigan, balki uning o’qilishi, uqilishi va kitobxonga g’oyaviy-estetik ta’sirini boshqaradigan, xullas, asarni chinakam san’at hodisasiga aylantiradigan eng muhim unsurdir.
Badiiy asardagi shakl komponentlarini badiiy mazmunni shakllantirish va ifodalash uchun eng qulay tarzda uyushtirish kompozitsiyaning zimmasidagi vazifa sanaladi. Kompozitsiya (lotincha – tartibga solish, tuzib chiqish) asardagi barcha unsurlarni shunday uyushtiradiki, natijada unda bironta ham ortiqcha unsurning o‘zi bo‘lmaydi, zero, har bir unsur asar butunligida o‘zining funksiyasiga ega bo‘ladi, muayyan g‘oyaviy-badiiy yuk tashiydi. Avvalo, kompozitsiyaning katta qismini sujet tashkil qilishini ta’kidlash joiz. Shu bilan birga, badiiy asar faqat voqealar tizimidangina iborat emas, unda