1. Yevropa sug’urta bozori va uning shakllanish tarixi

MUNDARIJA
Kirish
1. Yevropa sug’urta bozori va uning shakllanish tarixi
2. Yevropa sug’urta bozori 20 – asr oxiri va 21 – asr boshlarida
3. Yevropa sug’urta bozori yetakchi davlatlari tajribasining O’zbekiston bozorida tadbiq etilishi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati


KIRISH
Bizga tarixdan ma’lumki Yevropa qit’asi qadimdan aniqroq qilib aytganda uyg’oniash davri ( XV-XVI asrlar) dan buyon yagona bozorga birlashdi va bu faqat va faqat ushbu qit’a davlatlari foydasiga xizmat qildi. Yagona bozorning mavjudligi erkin, erkin raqobat iqtsidiyotning har bir sohasida muhim dastak vazifasini bajardi. Buning natijasi o’laroq bugungi kunda Yevropa davlatlari tovarlar va xizmatlar bozorida o’z mavqeiga ega bo’lib rivojlangan davlarning aksari aynan shu qit’ada joylashgan. Hozirgi davrda dunyo mamlakatlari ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti o’zining ma’no-mazmuni jihatidan oldingi bosqichlardan keskin farq qiladi. Bunda eng asosiy va muhim jihat – milliy iqtisodiyotlarning tobora integrastiyalashuvi va globallashuvining kuchayib borishidir. Ayni paytda bu jarayonlar xalqaro maydondagi raqobatning ham keskinlashuviga, har bir mamlakatning xalqaro mehnat taqsimotidagi o’z mavqeini mustahkamlash uchun kurashining kuchayishiga ham ta’sir ko’rsatadi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishda sug`urta bozorining ahamiyati va roli har bir mamlakat uchun nihoyatda muhim masala sanaladi. Iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini takomillashtirish vazifasi iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda doimo diqqatimiz markazida bo’lib, iqtisodiy rivojlanish borasida erishgan yutuqlarimizning muhim omili hisoblanadi. Jahon iqtisodiyotida kechayotgan murakkab jarayonlar iqtisodiyotni barqaror rivojlantirish, raqobatbardoshligini oshirish uchun uning tarkibiy tuzilishini muttasil takomillashtirib borish zaruratini yanada kuchaytirdi. Mamlakatning raqobatbardoshligi eng avvalo uning iqtisodiyoti raqobatbardoshligi orqali ifodalanadi. Bu esa bevosita tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi siyosat instrumentlariga taqaladi.
Sug’urta moliyaning integratsiyalashgan shakllaridan hisoblanadi. Dunyoning yirik sug’urta kompaniyalari, birgalikda sug’urtalash va qayta sug’urtalash operatsiyalarini amalga oshirish uchun birlashadilar. Ko’pgina mamlakatlarda xorijiy sug’urta kompaniyalarini milliy bozorlarga kirishiga ruxsat etilgan. Masalan, 1992 yildagi Maastrixt shartnomasiga asosan, Yevropa mamlakatlarida xorijiy kapitalni cheklash bo’yicha barcha to’siqlar olib tashlandi va Yevropada yagona sug’urta bozorini shakllantirishga qaratilgan tadbirlar boshlandi. Shunday bo’lsada, milliy sug’urta bozorlari o’ziga xos xususiyatlarni saqlab qolmoqda. Bu xususiyatlar birinchidan, sug’urta sohasining tarkibi va taklif etilgan sug’urta himoyasining turlariga taalluqlidir. Masalan, hayotni sug’urtalash, sug’urta bo’yicha yig’iladigan badallarning 77 foizini tashkil etsa, bu ko’rsatkich Yevropada - 47 foiz, Shimoliy Amerikada - 42 foizni tashkil etadi. Bunday tafovutning yuzaga kelishiga asosiy sabab, davlat tomonidan ijtimoiy himoya past bo’lgan mamlakatlarda, aholining pensiya ta'minotini o’zlari hal qilishidir. Evropa sug'urta bozoriga integratsiyalashuvning katalizatori Evropa valyuta -moliya ittifoqining tashkil etilishi bo'ldi. 1994 yil iyulda yagona sug'urta bozorining paydo bo'lishi bilan bog'liq bozor tuzilishidagi o'zgarishlar nafaqat Evropa kompaniyalariga ta'sir ko'rsatdi, balki boshqa mamlakatlar, birinchi navbatda AQSh sug'urtalovchilarining javobiga sabab bo'ldi.

1.