10-mavzu: O’zbek xonliklari davrida madaniyat

.Kitobat, xattotlik, musavvirlik va tasviriy san’at ijodi.


Xar uch xonlikda badiiy ijodning «xalq kitoblari» turi rivoj topganini ta’kidlash joiz.

Gо‘rо‘g‘li turkumidagi о‘nlab jangnomalar, tarixiy mazmundagi, qahramonlik dostonlari «Tohir va Zuhra», «Oshiq Fapib va Shohsanam», «Sayyod va Xamro», «Yusufbek va Ahmadbek», «Alibek va Bolibek», «Xurshid va Malikai Dilorom» dostonlarining xalq kitobi variantlari maydonga keldi.

Muhammad Darvish Samarqandiy (XVI asr oxiri - XVII asr boshi). Musavvir va xattot. Asarlarida Markaziy Osiyo miniatyura maktabiga xos xususiyatlar o‘z ifodasini topgan. Uning «Dostonu zebu zevar» qo‘lyozmasiga ishlangan 4 rasmi (Britaniya muzeyida), Sa’diyning «Bo‘ston» asari qo‘lyozmasiga ishlangan miniatyuralari (Dublindagi Chester Bitti kutubxonasida) va yozgan qit’asi (Tehrondagi Saltanat kutubxonasida) saqlanib, bizgacha yetib kelgan.

Abulg‘oziy Ubaydulla Bahodirxon (XVII asr). Muhammad Shayboniyxonlar sulolasidan. 1643 yilda Xiva taxtiga o‘tirgan. Davlatga rahbarlik qilish bilan ayni vaqtda ilm, ijod bilan ham shug‘ullangan. Hadis ilmida muhaddislar ustozi bo‘lmish xoja Mavlono Isfahoniyning, islom huquqi ilmida esa mavlono Mahmud Azizonning shogirdi bo‘lgan. Qiroatda esa mavlono Yormuhammad qoriyga shogird tushgan. Forsiy va turkiyda she’rlar ijod qilgan.

Huvaydo (XVIII asr). Marg‘ilonning Chimyon hududidan. 1780 yilda 0‘shda vafot etgan. Ismi Xo‘jamnazar. Huvaydoning devoni o‘zbek tilida nashr etilib, kitobxonlarga yetib borgan.

Fazliy (XIX asr). Namanganlik yirik ijodkor. O‘z davrida yashab ijod etgan 100 ga yaqin shoir va shoiralarning qisqacha bayoni berilgan «Majmuat ush-shuaro» asarini yaratgan va unda o‘zbek hamda tojik tilida bitilgan she’rlari ham berilgan. Fazliyning ismi Mulla Abdukarim.

Muhammad Darvish Samarqandiy (XVI asr oxiri - XVII asr boshi). Musavvir va xattot. Asarlarida Markaziy Osiyo miniatyura maktabiga xos xususiyatlar o‘z ifodasini topgan. Uning «Dostonu zebu zevar» qo‘lyozmasiga ishlangan 4 rasmi (Britaniya muzeyida), Sa’diyning «Bo‘ston» asari qo‘lyozmasiga ishlangan miniatyuralari (Dublindagi Chester Bitti kutubxonasida) va yozgan qit’asi (Tehrondagi Saltanat kutubxonasida) saqlanib, bizgacha yetib kelgan.

Abulg‘oziy Ubaydulla Bahodirxon (XVII asr). Muhammad Shayboniyxonlar sulolasidan. 1643 yilda Xiva taxtiga o‘tirgan. Davlatga rahbarlik qilish bilan ayni vaqtda ilm, ijod bilan ham shug‘ullangan. Hadis ilmida muhaddislar ustozi bo‘lmish xoja Mavlono Isfahoniyning, islom huquqi ilmida esa mavlono Mahmud Azizonning shogirdi bo‘lgan. Qiroatda esa mavlono Yormuhammad qoriyga shogird tushgan. Forsiy va turkiyda she’rlar ijod qilgan.

Huvaydo (XVIII asr). Marg‘ilonning Chimyon hududidan. 1780 yilda 0‘shda vafot etgan. Ismi Xo‘jamnazar. Huvaydoning devoni o‘zbek tilida nashr etilib, kitobxonlarga yetib borgan.

Fazliy (XIX asr). Namanganlik yirik ijodkor. O‘z davrida yashab ijod etgan 100 ga yaqin shoir va shoiralarning qisqacha bayoni berilgan «Majmuat ush-shuaro» asarini yaratgan va unda o‘zbek hamda tojik tilida bitilgan she’rlari ham berilgan. Fazliyning ismi Mulla Abdukarim.