13. Suyuqlikning kichik teshik va naychadan oqib chiqishi reja

13.3. Suyuqlikning ko’milmagan naychadan oqib chiqishi.
Teshikka ulangan ma’lum uzunlikdagi qisqa quvurgacha naycha deyiladi. Gaz muhitiga oqib chiqishdagi naychaga ko’milmagan naycha deyiladi.
Tashqi silindrik naycha (Venturi naychasi) deb, uzunligi l=(3…4)d bo’lgan to’g’ri silindrik quvurchaning to’g’ri burchak ostida rezervuar tashqi tomoni teshigiga ulangan naychaga aytiladi. Bunda naycha va teshik diametrlari bir xil bo’ladi (8.8 - rasm).

13.6-rasm. Suyuqlikning ko’milmagan naychadan oqib chiqishi sxemasi	13.7-rasm. Naychaga suyuqlik vakuummetri

Bunday naychaga kirishda oqimcha chizig’ining egriligi (traektoriyasi) anchagina bo’lgani uchun, naychaning kirish qismida oqimning siqilishi sodir bo’ladi. Siqilgan kesim yuzasi ga teng. Siqilgan kesimdan keyin, naychaning ko’ndalang kesimigacha to’ldiradigan oqimning kengayishi kuzatiladi. Tranzit oqimcha va naycha devori orasida halqasimon uyurmali suv aylanish zonasi hosil bo’ladi.
Suv tarkibidagi havo va suyuqlikdan ajralib chiqqan bug`lar (suv aylanish zonasida paydo bo’lgan) tranzit (ilgarilanma) oqim bilan olib ketiladi. Bu zonada bosim pasayadi va vakuum hosil bo’ladi. Vakuum (quyida ko’rsatiladi) suyuqlikning harakati tezligiga yoki naporiga bog’liq.
Vakuum qiymati suv aylanish zonasi uzunligi bo’yicha o’zgaradi: kirishdan boshlab ko’payib siqilgan kesimda maksimumga ega bo’ladi, keyin esa taxminan suv aylanish zonasi oxirida nolgacha kamayadi.
Agar siqilgan kesim stvoridagi naychaga suyuqlik vakuummetri ulansa (13.7- rasm) unda asbob naychasidagi suyuqlik ko’tarilishi bilan aniqlanadigan vakuummetrik balandlik ga teng.
Vakuum bo’lgani uchun harakatdagi napor siqilgan kesimdagi vakuum qiymatiga ko’payadi. Siqilgan kesimda tezlik yupqa devorli teshikdan oqib chiqishdagiga nisbatan ko’payadi. Bunda naycha suyuqlikni xuddi “so’radigandek” bo’ladi.
Bu vaqtdi naychada, yupqa devorli teshikdagiga nisbatan siqilgan kesimdan keyin, oqimchaning birdaniga kengayishiga bog’liq bo’lgan, qo`shimcha napor yo’qolishi ham sodir bo’ladi. “So’radigan” va ko’rsatadigan napor yo’qolishlarining sarf o’tkazish qobiliyatiga ta’siri munosabati, teshikka nisbatan naychadan oqib o’tadigan sarf o’zgarishi darajasini aniqlaydi.
Rezervuardagi A–A suyuqlik sirti va naychadan chiqishdagi oqimcha uchun Bernulli tenglamasini yozamiz.
Naychadan chiqishda deb hisoblaymiz va A–A kesimidagi tezlik naporini inobatga olmay quyidagiga ega bo’lamiz:
,
bu yerda υ – naychaning chiqish kesimidagi tezlik.
Qaraladigan holda suyuqlikning harakati qarshiligi, yupqa devorli rezervuar teshigidagi kabi qarshilikdan va siqilgan kesimdan toki naychadan oqib chiqish yuzasigacha bo’lgan birdaniga kengayishdagi qarshiliklardan iborat.
Yupqa devorli teshikdan oqib chiqishdagi qarshilik koeffitsientini orqali belgilasak unda

bunda hamma qarshilik koeffitsientlarini naycha chiqish kesimidagi υ tezlik bilan ifodalash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Reynolds sonining bo’lgan ancha katta qiymatlaridagi koeffitsientlarining son qiymatlarini hisoblaymiz. Siqilgan kesim tezligi bilan ifodalanadigan_. koeffitsient 0,06 ga teng. Ushbu

ekanligini hisobga olib, hamda ξ_yu.d. ni orqali ifodalab,

hosil qilamiz.
Naychada oqimchaning dan gacha birdaniga kengayishida, qabul qilib, hosil qilamiz.
Naychaga kirishdagi qarshilik koeffitsientlari bo’lib, torayish va naycha ichidagi oqimchaning kengayish qarshiliklari koeffitsientlarining yig’indisi hisoblanadi, hamda u ξ_yu.d. va ξ_b.k. o’rtacha qiymatlaridagi son qiymatiga teng bo’ladi. Unda
. (13.11 8.15)
Bunda tsilindrni naycha uchun
,
bu yerda


.

Ichki tsilindrik naycha uchun

, (13.12 8.16)
chunki naychadan chiqishda oqim siqilishi yo`q, ya’ni .
Tajribalar ko’rsatishicha, sarf koeffitsientining maksimal qiymati naychaning l=(3…4)d uzunligiga (uzunlik bo’yicha yo’qolish hisobga olinmasa) mos bo’ladi.
l=(3…4)d ga nisbatan qisqa quvurlar uzunligi ortishida qaraladigan boshqa yo’qolish turlari bilan bir qatorda, uzunlik bo’yicha yo’qolishni ham hisobga olish kerak, ya’ni


sarf koeffitsienti kamayadi.
Qaysidir l/d quvurcha nisbiy uzunligida undan oqib o’tishdagi sarf koeffitsient, o’tkir qirrali kichik teshikdan oqib o’tishdagi sarf koeffitsientga teng. Bu uzunlik

tashkil etadi.
μ_yu.d=0,6 va λ=0,02 bo’lganda, l/d≈60 ni, μ_yu.d=0,6 va λ=0,05 da esa l/d≈25 qiymatlarni hosil qilamiz.