18-ma’ruza. Qutblanish tekisligining aylanishi. Zeyeman effekti



Download 339,31 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/5
Sana31.12.2021
Hajmi339,31 Kb.
#258920
  1   2   3   4   5
Bog'liq
18.Qutblanish tekisligining aylanishi. Zeyeman effekti



18-ma’ruza. 

Qutblanish tekisligining aylanishi. Zeyeman effekti 

 

1.Qutblanish tekisligining aylanishi(burulishi) 



2. Kristall va ba’zi izotrop suyuqliklarda qutblanish tekisligining aylanishi 

3. Qutblanish tekisligining burilish burchagi 

4. Eritmalarning aylantirish qobiliyati 

6. Qutblanish tekisligining magnit maydoni ta’sirida aylanishi 

7. Zeeman va Shtark effektlari 

8. Nurlanuvchi modda spektral chiziqlarining ajralishi 

 

Kristall  jismlarda,  shuningdek,  ba’zi  izotrop  suyuqliklarda  nurning  ikkilanib 



sinishidan  tashqari,  qutblanish  tekisligining  aylanishi  deb  nom  olgan  yana  bir 

hodisa  kuzatiladi.  Bu  hodisa  birinchi  bo‘lib,  fransuz  fiziklari  Arogo  va  Frenellar 

(1816 yil) tomonidan kashf qilindi va o‘rganildi. Qutblanish tekisligining aylanish 

hodisasi  quyidagicha:  agar  1-rasmda  tasvirlangan  qurilmada  polyarizator  va 

analizator shunday o‘rnatilsaki, ularning tebranish tekisliklari ayqashtirib (ayqash 

nikollar)  qo‘yilsa,  u  holda  R  plastinka  bo‘lganda  S  manbadan  chiqqan  yorug‘lik 

analizator  orqali  o‘tmaydi.  Agar  P  plastinka  o‘rniga  kristall  kvarsdan  uning 

optikaviy o‘qiga perpendikulyar qilib qirqib olingan xuddi shunday yassi-paralell 

plastinka  qo‘yilsa  analizatorning  ko‘rish  maydoni  yorishadi.  Sungra  analizator 

biror  burchakga  burilsa,  u  holda  analizatorning  ko‘rish  maydoni  yana  qorong‘i 

bo‘lib qoladi. Bundan polyarizator orqali o‘tgan yorug‘likning qutblanish tekisligi 

kvars  plastinkada  biror  burchakga  buriladi,  degan  xulosa  chiarish  mumkin.  Bu 

burilish  kattaligi  analizator  orqali  o‘tgan  nurni  so‘nish  uchun  analizator  burilgan 

qo‘shimcha  burchak  bilan  aniqlanadi.  kvarsda  ikki  xil  strukturaviy  modifikatsiya 

mavjud  bo‘lib,  ulardan  biri  yorug‘likning  qutblanish  tekisligini  (nur  bo‘ylab 

tushuvchi yorug‘likka qarshi qaralganda) o‘nga (soat strelkasi bo‘ylab) aylantiradi, 

ikkinchisi esa chapga aylantiradi (soat strelkasiga qarshi). Qutblanish tekisligining 



aylanishi  buruvchi  qatlam  qalinligiga  to‘g‘ri  proporsional  ekanligini  tajriba 

ko‘rsatadi. 

 = 


 ∙ d, 

 - qutblanish tekisligining burilish burchagi: d – yorug‘lik nuri o‘tgan modda 



qatlamining  qalinligi  (plastinka  qalinligi): 

  -  burilish  burchagi,  bu  qattiq  jismlar 



uchun qalinligi 1 mm bo‘lgan plastinkaning burilish burchagiga teng. Kvars uchun 

bu  kattalik: 

  =  5890 



(natriyning  sariq  chizig‘i)  uchun  21,7

  ; 



  =  4047 

 

uchun  48,9





  =  2147

  uchun  esa  236

  va  h.k..  Bu  kattaliklar  aylantirish 



qobiliyatiga  ega  bo‘lgan  dispersiya  o‘rinli  ekanligini  ko‘rsatadi.  Qattiq  moddalar 

bilan bir qator toza suyuqliklar va ko‘pgina moddalarning eritmalari yorug‘likning 

qutblanish  tekisligini  aylantirish  qobiliyatiga  ega  bo‘ladi.  O‘ziga  tushayotgan 

yorug‘likning qutblanish tekisligini aylantirish qobiliyatiga ega bo‘lgan moddalar 

optikaviy  jihatdan  aktiv  moddalar,  qutblanish  tekisligini  aylantirish  qobiliyati  esa 

optikaviy aktivlik deb ataladi. 



 

 

1-rasm. 



 

Eritmalarning  aylantirish  qobiliyati  eritma  qatlami  qalinligiga  va  uning 

konsentratsiyasiga to‘g‘ri proporsional (Bio qonuni) 

 = [



] ∙ d∙ c,   




Download 339,31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish