2.2 MEXNAT PSIXOGIGIYENASINI AMALIY TOMONIDAN O’RGANILISHI Xodimning kasbiy mahoratini aniqlamasdan ishga olishda mehnatning subʼektiv omillari. 1916 yilda A.F.Lazurskiy ishchining kasbiy mahoratini tekshirib ishga olish gʻoyasi insoniylikka toʻgʻri kelmasligi, uning hamiyatiga tegishi mumkinligi, muhimi insonning mehnat jaraѐnida
№
Oʻrganish bosqichlari
Metodlar
1
Ish faoliyatini
tashkillashtirishga qoʻyiladigan
texnologik talablarni oʻrganish
Mehnat vositalarini oʻrganish:
a) ish tartibi;
b) informatsion vositalar;
v) boshqaruv organlari
Hujjatlarni oʻrganish:
texnologik, texnik va
instruksion-huquqiy
2
Operator va kesuvchining
faoliyatini oʻrganish:
a) faoliyat turlari va ularning
tavsifi;
b) faoliyat jaraѐnida yuzaga
keladigan toʻsqinlikning
turlari;
v) faoliyat jaraѐnida yuzaga
keladigan xato turlari
Kuzatish:
a) bevosita;
b) bilvosita, xronometraj
Suhbat tarzidagi soʻrov
3
Operator va kesuvchi
faoliyatining psixologik
tahlili. Mazkur faoliyat
turlari, kasbiy mehnatdan
zoʻriqishning umumiy va
spetsifik xususiyatlari amalga
oshirilishini taʼminlovchi
psixologik jaraѐnlarning
ajratilishi
Faoliyatni oʻrganishning I
va II bosqichlarining
qiѐsiy tahlili.
Psixologik
interpretatsiya metodi
4
Operator va kesuvchi
faoliyatining qiѐsiy psixologik
tahlili
Funksional-struktur
tahlil
5
Operator va kesuvchining kasbiy
ahamiyatli sifatlari va oʻzgarish
xususiyatlarini qiѐsiy oʻrganish
uchun metodlarni tanlash va
ishlab chiqish
rivojlanishini taʼminlash ekanligini taʼkidlaydi. I.I.Rixterning ѐzishicha, ishlab chiqarishning oʻzi turgʻun emas, u doimo rivojlanib turuvchi tizim va unda kasbiy tanlash tashkiliy vazifalarga kiritilishi lozim. 1909 yilda N.Melnikov temir yoʻl ishchilarini sinashning quyidagi usullarini taklif etadi: 1) savollarga javoblar (ball asosida hisoblanadi); 2) soʻziga qarab emas, ishiga qarab baholash(mehnat natijalari asosida). Ishchilarni saralash gʻoyasi. XX asrning boshlarida koʻpgina mualliflar saralash gʻoyasi kasbiy yaroqlilik gʻoyasiga nisbatan maʼqulroq ekanligini taʼkidlay boshlashdi. Shu asosda ish qidirib yurgan insonlarga ѐrdam quyidagi uch yoʻnalishda hal etilgan:
“mehnat birjasi” kabi davlat idoralari;
ѐshlarga kasb tanlashda ѐrdam berish;
“isteʼdod”larni rivojlantirish.
XULOSA Xulosa o’rnida shuni aytish kerakki, salomatlik eng kata boylik. Bu boylikni saqlab qolish esa faqatgina o’zigagina bog’liqdir. Buning uchun hayot tarzini to’g’ri yo’lga qo’yish, har narsada meyorni saqlay bilish va eng asosiysi psixogigiyenik talablarga rioya qilish. Zero barcha kasalliklar psixogigiyenik qoidalarga amal qilmaslikdan kelib chiqadi. Psixogigiyenaga amal qilmaydigan odam kasallikka zamin hozirlayotganini bilmaydi. Oqibatida psixik holatlar yuzaga keladi. Bu ortidan boshqa kasalliklarni yetakalab keladi. Tog’ri, har narsaga tasirlanish temperamentga qaysidir manoda bog’liq albatta. Kimlardir agressiyasini ichiga yutadi, kimlardir aksincha. Lekin bu degani psixogigiyenikk qoidalarni chetlab o’tish degani emas. Bu menga odat bo’lib qolgan, deb olm apish og’zimga tush qabilida yashash yaramaydi. Bu olamda ilojsiz narsaning o’zi yo’q. Buning uchun xoxish bo’lsa bas. Inson har qanday yomon narsadan yaxshilikni qidirib yashaashi kerak. Zero, hayot sizga limon bers, undan limonad tayyorlang. Shundagina hayotda hech qanday asabiylashish va kasalliklar sizni bezovta qilmaydi. Unutmaslikk kerakki, biz o’zimiz uchingina emas, atrofdagilar uchun masulmiz. Ayniqsa homilador ayollarning psixogigiyena qoidalarini buzishi nafaqat ona salomatligiga, qolaversa tug’ilajak bola salomatligiga ta’’sirini o’ykazmay qolmaydi. Shuning uchun mamlakatimizda on ava bola salomatligiga bo’lgan e’tibor yil sayin ortib bormoqda. Bu bejiz emas, Sababiyurtimiz kelajagi, ertangi kuni yoshlar qo’lida. Shunday ekan salomatlika e’tiborli bo’lish ham o’z kelajagimiz ham yurtimiz taraqqiyoti uchun muhimdir.
TAVSIYA 1. Jamoatchilik va mehnat jarayonlariga faollik ko’rsatib, samarali ijodiy faoliyat bilan mashg’ul bo’lish
2. Oilada va kundalik turmushda namaunali yasha.
3. O’zidagi jismoniy va ma’naviy qobilyatlarni ro’yobga chiqarishga intilish.
4. Tabiy va ijtimoiy muhit bilan mutanosiblikda yashashi.
5. Sog’lom va barkamol inson bo’lib shakillanish uchun o’z shaxsini bosqichma –bosqich rivijlantirib borishga intilish.
6. Nosog’lom turmush tarzga xos zararli odatlarniing quliga aylanib qolishdan va o’z umrini hayot oqimining ayovsiz girdobiga tushib qlishdan asrashga intilib yashash.
7. Faqat uzuq yashayotgani uchun emas, balki hayotda to’g’ri yashayotganidan ham qoniqish hasil qilib, zavqlanib yashashga intilish.
8. Sog’lom turmush tarzini o’zi uchun bir umurga hamroh qilib olish kabi qimmatli sifat va xususiyatlarni kiritishi mumkin.
