2-Mavzu: Anorganik moddalarning eng muhim birikmalari Reja

Kislotalarning nomlanishi
Kislotalar IYuPAK ning 1979-yilda qabul qilingan nomenklaturasiga asosan nomlanadi:
a) Kislorodsiz kislotalarning nomi kislota hosil qilgan element nomiga- ,,id” qo`shimchasi qo`shib aytiladi: HF- ftorid, HCI- xlorid, HBr- Bromid , H₂S- sulfid, H₂Se- selenid, HCN- sianid, HCNS- radanid kislota;
b) Kislorodli kislotalarda element turli valentlik (yoki oksidlanish darajalari) nomoyon qilsa;
eng past oksidlanish darajasida bo`lsa ,gipo” old qo`shimchasi qo`shiladi; HCIO -gipoxlorid, HBrO- gipobromit, HJO –gipoyodit kislota deyiladi;
- o`rtacha oksidlanish darajasida bo`lsa ,,it” qo`shimchasi qo`shib yatiladi; HCIO₂ – xlorit, H₂SO₃- sulfit, HNO₂- nitrit, H₃PO₃- fosfit, H₃AsO₃- arsenit, H₂SeO₃- selenit kislotalar deyiladi;
- yuqori oksidlanish darajasida bo`lsa, kislota hosil qiluvchi element nomiga - ,,at” - qo`shimchasi qo`shib aytiladi; H₂CO₃- karbonat, H₂SiO₃- silikat, H₂SO₄- sulfat, HCIO₃ - xlorat, HBrO₃- borat, HJO₃-yodat, H₂SeO₄- selenat, HNO₃- nitrat kislotalar;
- bir element bir xil oksidlanish darajasida turli tarkibli kislotalar hosil qilsa, vodorod atomlari (aniqrog`i suv molekulalari) soni kami - ,,meta”, vodorod atomlari ko`piga ,,orto” - old qo`shimchasi qo`shib ataladi; HP⁺⁵O₃- metafosfat, H₃P⁺⁵O₄ -ortofosfat, HB⁺³O₂-metaborat, H₃B⁺³O₃ ortoborat, 'H4Si04—ортосиликат кислота, H₂Si⁺⁴O₃- metasilikat, H₄Si⁺⁴O₄- ortosilikat kislota deyiladi.
- kislota hosil qiluvchi elementlarning juda yuqori oksidlanish darajasini ko`rsatish uchun per- old qo`shimchasi qo`shib kislota nomi aytiladi: HCI⁺⁷O_4- perxlorat, HMn⁺⁷O₄- permanganat, HJ⁺⁷O₄- peryodat kislota;
- agar kislota bir xil tarkibli kislotaning ikkita molekulasi birikib, bir molekula suv chiqib ketishidan ( qizdirish natijasida) hosil bo`lgan bo`lsa, uning nomiga piro- qo`shimchasi qo`shib aytiladi: H₄P₂O₇ - pirofosfat kislota (yoki difosfat kislota), H₂Si₂O₇ -pirosilikat kislota