2. Sug‘urta bozorining mohiyati, tarkibi va ahamiyati

3.Sug`urta marketingi va uni tashkil etish

Sug‘urta xizmatlari bozori faoliyat turiga qarab umumiy sug‘urta xizmatlari bozori va hayotni sug‘urta qilish bozoriga bo‘linadi. O‘zbekiston Respublikasida sug‘urta xizmatlari bozori 2002-yilning oxirlariga qadar universal tusga ega bo‘lgan, ya’ni sug‘urta tashkilotlari bir paytning o‘zida ham umumiy ham hayot sug‘urta turlarini amalga oshirib kelgan. 2002-yilning 27-noyabrida qabul qilingan Vazirlar Mahkamasining «Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish cho- ra-tadbirlari to‘g‘risida»gi 413-sonli qaroriga asosan «Sug‘urta faoliyati klassifikatori» tasdiqlandi. Unga muvofiq sug‘urta tashkilotlarining fao- liyati ikkiga ajratildi: umumiy sug‘urta va hayotni sug‘urta qilish sohasi.

Umumiy sug‘urta xizmatlari hayot sug‘urtasidan tashqari barcha sug‘urta xizmat turlarini qamrab oladi. Hozirgi kunda umumiy sug‘urta xizmatlari bozorida faoliyat ko‘rsatayotgan sug‘urta tashkilotlari
«Sug‘urta faoliyati klassifikatori»ning umumiy sug‘urta tarmog‘iga oid barcha sug‘urta klasslari doirasida sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatayapti. Umumiy sug‘urta xizmatlari bozorini tavsiflovchi asosiy xususiyatlar quyidagilardan iborat:

• 
  sug‘urta polisining amal qilish muddati bir yildan oshmasligi. Shunday sug‘urta xizmat turlari borki, uning muddati hatto bir soatni tashkil etadi. Masalan, havo yo‘llari orqali yo‘lovchilarni tashishda qo‘l- laniladigan yo‘lovchilarning majburiy sug‘urtasida polisning amal qilish muddati uchish va qo‘nish masofasidan kelib chiqqan holda bir soatga teng bo‘lishi mumkin;
  
• 
  investitsiyaga yo‘naltirilgan mablag‘larning qisqa muddatli obyektlarga joylashtirilishi.
  

2013-yilning 1-yanvar holatiga O‘zbekiston sug‘urta bozorida jami 33 ta sug‘urta tashkiloti faoliyat ko‘rsatayotgan bo‘lib, uning 31 tasi yoki 93,9 foizi umumiy sug‘urta xizmatlari bozoriga tegishlidir. Umumiy sug‘urta xizmatlari bozorida faoliyat ko‘rsatayotgan eng yirik sug‘urta tashkilotlari jumlasiga «O‘zbekinvest» eksport-import milliy sug‘urta kompaniyasi, «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» Davlat aksiya- dorlik sug‘urta kompaniyalarini kiritish mumkin.Yevropa dunyoda sug’urta badallarini yig’ish hajmi bo’yicha ikkinchi o’rinda (shimoliy Amerikadan keyin) turadi. 1989 yildan 1999 yilgacha bo’lgan oraliqda, Yevropada, yig’iladigan sug’urta badallarining hajmi mutlok ko’rinishda ikki martaga oshdi.Dunyo sug’urta badallarida Yevropaning ulushi sezilarli darajada ortishi kuzatilmoqda. Agar, 1995 yilda butun sug’urta badallarining 51,3 foizi shimoliy Amerika hissasiga, 25,9 foizigina Yevropaga to’g’ri kelgan bo’lsa, 1999 yilga kelib, vaziyat butunlay o’zgardi (1-diagramma). Shimoliy Amerikaning ulushi hamon katta bo’lsada, endi u 36 foizni tashkil etadi. Yevropaning ushbu bozordagi ulushi 33 foizni, Osiyoniki esa, 29 foizni tashkil etmoqda. Dunyo sug’urta bozorida «qolgan dunyo» hissasining ikki marta oshishiga qaramasdan, uning salmogi hamon 4 foizni tashkil etmoqda.