3 bob. Bo’sh zaminlarini sun’iy mustahkamlash usullari 13. Umumiy ma’lumotlar

13.3 Gruntlarni zichlash usullari
Gruntni zichlash deganda, turli mexanik moslamalar yordamida uning mustahkamligini oshirishga qaratilgan tadbirlar tushuniladi. Hozirgi vaqtda bu maqsadda qo’llaniladigan usullarni yuzaki va chuqur zichlash turlarga bo‘lish mumkin.
Yuzaki zichlashda bo‘sh gruntlar mustahkamligini oshirish g‘altaksimon moslamalar va gurzilar yordamida amalga oshiriladi.
G’altaklar yordamida zichlash quyidagicha amalga oshiriladi. Dastlab maydon bo’ylab yengal g‘altaklar (0,5 - 1,0 tonna), so‘ng o‘rtacha og‘irlikdagi (5,0 –10 tonna) g‘altaklar, oxirida esa og‘ir g‘altaklar (25–40 tonna) yurgiziladi. Natijada grunt sathini 50-60 sm pasayishi kuzatiladi. Mazkur usul yordamida keng maydonda joylashgan loyli va nam holatdagi qumli gruntlar yaxshi zichlanadi.
Gurzilar yordamida bo‘sh gruntlarni yuzaki zichlash qurilish amaliyotida keng tarqqiy etgan. Temir-beton, yoki metall quyma gurzilarni (massasi 1,0 – 3,0 t) maxsus yuk ko‘taruvchi moslamalar yordamida 4-5 m balandlikdan bir yerga 6-10 marta urish oqibatida grunt zichlanadi.


Ushbu usul to‘kma gruntlar, serg‘ovak qumlar, loysimon va o‘ta chokuuvchan loyss gruntlarni zichlashda yaxshi samara beradi. Gurzi orqali zichlashda yahshi natijaga erishish uchun gruntni me’yoriy namlik holatiga keltirish lozim bo’ladi. Me’yoriy namlik deganda gruntning qotish chegarasidagi namligidan 2–3% ortiq namlik holati tushuniladi, ya’ni: W_{m =}W_q+ 2-3%. Ushbu namlik holatidagi grunt zichlashganda, uning sathi 70 sm gacha pasayib, zichlangan qatlam qalinligi 1,8-2,0 m gacha boradi. Gruntning yuk ko‘tarish qobiliyati esa 30% gacha ortishi kuzatiladi.
G
13.2-rasm. Suniy to’siqlar bilan o’ralgan qumli yostiq:
1-yostiq: 2-to’siq: 3-bo’sh grunt: 4-mustaxkam grunt


urzilar yordamida zichlashtirilgan lyossimon gruntlar o‘zining o‘ta cho‘kuvchanlik qobiliyatini yo‘qotadi. Grunt sathining pasayishi doimiy miqdorga yetguncha gurzi urish davom ettiriladi. Doimiy miqdor sifatida qumlar uchun - 0,5 - 1,0 sm, loylar uchun esa - 1,0-2,0 sm belgilangan.