3-maruza. Plug nazariyasi asoslari. Plugning ishchi sirti. Lemexli – ag'dargichli sirtlarini loyixalashda nazariya asoslari. Qatlam

 
 
18-rasm. Plug korpuslari o'rtasidagi bo'ylama masofani aniqlash 
sxemasi: a-korpus va g'ildiraklarni joylashtirish; b-masofani aniqlash. 
lemexlarning tumshuqlari (A
1
,A
2
,A
3
nuqtalar) teng ta'sir etuvchi 
kuch R yo'nalishi bilan gryadillar (1 — 1, 2—2, 3 — 3,4 —4 chiziqlar) 
ning kesishish nuqtalarida joylashadi. Lemexning tuproqqa ishqalanish 
kuchi va normal kuch N ning teng ta'sir etuvchisi R lemex tig'iga tik 
tekislikdan ishqalanish burchagi φ ga og'gan. Demak, ish organlarini 
ramada joylashtirish uchun chizmada bir-biridan lemexlarning qamrash 
kengligiga teng b oraliqda 
z
+1 (bunda z — korpuslar soni) parallel 
chiziqlar o'tkaziladi. 2 — 2 chiziqda ixtiyoriy A
1
nuqta orqali 
𝜃
0
burchak 
yasab lemex tig'i A
1
S
1
o'tkazilib, 1 — 1 chizig'i bilan kesishtiriladi. 
Lemexga A
1
e perpendikulyarni tushiramiz. Bu N kuchining yo'nalishi 
bo'ladi. Egat g'ildiragining markazi O
b
shu normalda yotadi. Normalga φ 
burchak yasab, R ning yo'nalishini chizamiz va 3 — 3, 4 — 4 chiziqlar 

---

bilan kesishtiramiz. Shunda hosil bo'lgan A
2
, A
3
nuqtalar keyingi 
lemexlar tumshug'ining o'rnini bildiradi. Lemexlar orasidagi bo'ylama 
masofa L ni topish uchun tuproq palaxsasining sinish nazariyasidan 
foydalanamiz. 18-rasm, b dagi sxemadan: 
L
= 
l
0
+ 
l
1
— 
l
2
bu erda 
l
1
= 
l
3
/sin θ
0
; 
l
3
— lemex bilan qirqilgan tuproq palaxsasi 
sinish chizig'i OS ning egat tubiga (dala betiga) proektsiyasi. Sxemadan 
l
3
= 
a
tg(90° - ψ), 
bunda tuproqning sinish burchagi ψ (2.18) formulaga asosan 
topiladi:
 
ψ = 90°— 
𝛾
0
+𝜑+𝜑′
2
, 
bu holda 
𝑙
1
= (𝑎𝑡𝑔
𝛾
0
+𝜑+𝜑
′
2
)/𝑠𝑖𝑛𝜃
0
 , 
Qiymatlarni o'rniga qo'yib, quyidagi formulani yozamiz: 
L=l
0
+
[
(𝑎 ∙ 𝑡𝑔
𝛾
0
+𝜑+𝜑
′
2
)/𝑠𝑖𝑛𝜃
0
] —
b
ctgθ
0
(3.3) 
Dala taxtasining uzunligi oddiy pluglarda L = 625 mm. 
Paxtachilik zonasida φ = 30°, ichki ishqalanish burchagining minimal 
qiymati φ = 42°, lemexning egat tubiga qiyalik burchagi silindrsimon 
ag'dargichlar uchun γ = 30°. Yer haydash chuqurligi 
⍺
= 30 sm. Bu 
parametrlar uchun (3.3) formuladan korpuslar orasi L = 790 mm bo'lib, 
amaldagi raqamga mos keladi. 
Dala va egat g'ildiraklarining gorizontal o'qlari orasidagi masofa
l
= 300 . . . 350 mm. Egat g'ildiragining to'g'inidan birinchi korpusning 
tumshug'igacha bo'lgan oraliq 
l'
= 50…100 mm.