3. XVIII-XIX asrlardagi G’arbiy yevropalik sayohatchilarining kashfiyotlari

Devid Livingston - buyuk Afrika tadqiqotchisi:

Shotlandiyaning kichik shaharchasidagi choy bilan savdo qiluvchi mayda do’kondorning o‘g‘li Devid Livingston yoshligidan dengiz orti mamlakatlariga qiziqardi. Puli yo'qligi sababli u sayohatga chiqishning o'sha vaqtlardagi yagona imkoniyatidan foydalandi, ya’ni u o'ziga shifokorlik va missionerlik (yerli xalqni xristian diniga o'tishga targ'ib qilish uchun o'zga yurtlarga yuboriladigan shaxs) kasbini tanladi. 1840-yilda Livingston ilk marotaba Afrika yerlariga qadam qo'ydi. Dastlab u Janubiy Afrikada ishlab, bechuanlar o'rtasida xristianlikni targ'ib qildi. Biroq sayohat qilishga bo'lgan ishtiyoq unga tinchlik bermadi va 1849-yilda Livingston uzoq sayohatga otlandi, bu sayohatning natijasi o'laroq yilning issiq vaqtida qurib qoladigan Ngami ko'li ochildi. O'zi yurib o'tgan hududlardagi qabilalarning adovat bilan qarashlariga e’tibor bermasdan Livingston o'z tadqiqotlarini davom ettirdi va Janubiy Afrikadagi eng yirik Zambezi daryosining oqimini kuzatgan birinchi yevropalik bo'ldi. Uning sayohati ikki yilga yaqin davom etdi, bu vaqt ichida u birinchi bo'lib Afrika qit’asining janubiy qismini janubiysharqdan shimoliy-g'arbga qarab kesib chiqdi. Buning ustiga Livingston o'zining missionerlik faoliyatini ham tashlab qo'ymadi. To'g'ri, bu faoliyat boshqacharoq tus oldi: qul savdosining mudhish oqibatlariga duch kelgan Livingston qulchilikka qarshi eng faol va nufuzli kurashchilardan biriga aylandi. Viktoriya va Merchison sharsharalarini ochgan, Kongo va Zambezi daryolari orasidagi chegarani aniqlagan, Nyasa ko'lini ta’riflab bergan, birinchi marotaba Afrikani g’arbdan sharqqa qarab kesib chiqqan sayyoh Livingston katta shuhrat qozondi va mashhur bo’lib ketdi. U Parij geografik jamiyatining mukofoti va London geografik jamiyatining katta medali bilan taqdirlandi. Mashhur Viktoriya sharsharasining yonida buyuk sayyohga yodgorlik o’rnatildi.