5-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Epidemiya, pandemiyalar va ulardan himoyalanish usullari Glossary

OZIQ-OVQATLAR VA ICHIMLIK SUVINI HIMOYALASH VA SANITAR TEKSHIRUVDAN (EKSPERTIZA) O’TQAZISHNI TASHKIL QILISH
Dushman tomonidan yadroviy, kimyoviy va bakteriologik (biologik) qurollarning qo’llanilishi tufayli oziq-ovqatlar va ichimlik suvining zararlanishi odamlarni shikastlovchi sabablarga aylanishi mumkin.
Oziq-ovqat va suv ichiga radiofaol moddalarning kirish chuqurligi, ularni saqlash usuli, idishlarning ahvoli va mahsulotlar turiga bog’liq. Masalan, radiofaol moddalar, ochiq, berkitilmagan holatda yotgan donlar ichiga 3 sm gacha, un, maydalangan don mahsuloti - yormalar, shakar ichiga 0,5-1,0 sm atrofida kiradi.
Himoyalanmagan suyuq mahsulotlar (sut, o’simlik moylari) va ichimlik suvi ichiga radiofaol moddalar tagigacha kiradi. Hududlarning katta ko’lamdagi qismlarining yuqori darajadagi, chidamli zaharlovchi moddalar bilan zararlanishi oziq-ovqatlar va suv manbalarining zararlanishiga olib keladi, natijada odamlarning ommaviy zaharlanishiga sabab bo’ladi.
Zaharlovchi moddalar ichimlik suvini va oziq-ovqatlarni tomchi-suyuq, aerozol va bug’ ko’rinishlarida zararlashi mumkin. Oziq-ovqatlar mahsulotlari zahirasi va ichimlik suvining zararlanishi, qora niyat bilan (диверсия) qilingan bo’Iishi ham mumkin. Oziq-ovqatlar zaharlovchi moddalarning bug’i va aerozollarini o’tqazib yuboradigan idishlarda saqlansa, u holda bunday oziq-ovqatlar bilan zaharlanish ehtimoli yuqori darajada bo’ladi.
Zaharlovchi moddalar oziq-ovqatlar tomonidan yaxshigina so’riladi va oziq-ovqatlar tarkibida o`zoq vaqt saqlanishi mumkin. Ayniqsa, katta xavf tug’diruvchi, zaharlovchi moddalar (VX, iprit) alohida e’tiborga ega, chunki ular oziq-ovqatlarda bir necha kecha-kundo`z va hatto haftalar mobaynida saqlanib, oziq-ovqatlarning xavfli zararlanishiga olib keladi. Zaharlovchi moddalar turli mahsulot ichiga, turli chuqurlikkacha kiradi. Masalan, zaharlovchi mqddalar, tomchi-suyuq holida oziq-ovqat mahsulotlari ichiga 2 sm dan tortib, idishning tagigacha so’rilishi, singishi mumkin. Zaharlovchi moddalar eng kam miqdorda kiradigan mahsulotlarga sabzavotlar (2 sm) kirsa, eng ko’p kirishi mumkin bo’lganlarga esa, shakar va tuzlar kiradi.