5-Variant Qo’shishga va ayirishga doir soda masalalar

Qoldiqli bo’lish Uncha katta bo‘lmagan hayotiy tajriba o‘quvchini qoldiqli bo‘lish hollari bilan
uchrashtiradi (5 ta konfetni ikkita bolaga bo‘lib berish, 5 ta yong‘oqni (olmani va hokazolarni)
2 ta bolaga bo‘lib berish). o‘qituvchi bolaning bu tajribasiga tayanib, bu tema ustidagi hamma
ishni olib boradi. Buning uchun u amaliy-hayotiy mashqlarni tanlaydi, masalan, «11 ta
yong‘oqni har bir bolaga 2 tadan tarqatildi. Nechta bola yong‘oq olgan va nechta yong‘oq ortib
qolgan?» yoki «19 ta konfetni oltita bolaga baravardan bo‘lib ber. Har qaysi bolaga nechtadan
konfet tegdi va nechta konfet ortib qoldi?» Bunda o‘qituvchi o‘quvchi qo‘liga haqiqatan ham
konfetlarni, yong‘oqlarni beradi, o‘quvchi esa chaqirilgan bolalarga bo‘lib beradi va qo‘yilgan
savollarga og‘zaki javob beradi.
Materialning yanada ongliroq o‘zlashtirilishi uchun bu mashqlar didaktik materiallar bilan
ishlash (bir o‘quvchi yong‘oqlarni tarqatadi, partadagi o‘quvchilar yong‘oqlar o‘rniga
doirachalarni qo‘yishadi) yoki rasm tuzish bilan birga olib boriladi, rasm tuzish ishi bunday
bajarilishi mumkin:
Birinchi holni to‘la tahlil qilamiz: 11 ta doirachani 2 tadan doirachaga ajratamiz.
Masalaning savoliga berilgan javobni maxsus tahlil qilish juda muhim: «11 ta doirachada 2 ta
doirachadan necha marta bor? Nechta doiracha ortib qoladi? (Bolalar javob bera olishlari kerak:
11 ta doirachada 2 ta doirachadan 5 marta bor, 1 ta doiracha ortib qoladi.)
qoldiqli bo‘lishning yozilishi kiritiladi: 11:2 = 5 (1 qold.). SHundan keyin darslikdagi
ushbu masala qaraladi: «9 ta bola 2 tadan bo‘lib tizilishdi. Nechta juft hosil bo‘lgan? Nechta
bolaga juft yetmagan?»
Shu masala bo‘yicha rasm tuzish tavsiya qilinadi: 9 ta cho‘p chizing, har ikkita cho‘pni
yoy bilan ajrating. Bu holda o‘quvchilarga bo‘linma ham, qoldiq ham ko‘rinib qoladi.
Shundan keyin bolalarni qoldiq chiqishi mumkin bo‘lgan sonlarni aytishga o‘rgatish kerak;
bolalar shuni bilishlari kerakki, bo‘lishda qoldiq chiqsa, bu son har doim bo‘luvchidan kichik
bo‘ladi. Buning uchun oldin bo‘luvchisi 2 bo‘lgan, so‘ngra esa bo‘luvchisi 3 (4, 5) bo‘lgan
misollar yechiladi.