8- ma’ruza: Bronza davri va uning o‘rganilishi

Tegisken mozor–qurg‘onlari o‘rganish natijasida chorvadorlar orasidagi ijtiomiy tengsizlik haqida yanada ko‘proq ma’lumot olindi. Bu yodgorlik Orol dengizining sharqiy qismida joylashgan.
Tegisken mozor–qurg‘onlari 70dan ortiq inshoot bo‘lib, ular shimoiliy va janubiy gruppalarga bo‘linadilar. Shimoliy gruppa mavzoleylaridan 5 tasi qazilgan, ulardan 4 tasi bronza davriga, 1 tasi ilk temir davriga oid bo‘lib chiqdi.
Tegisken mozor–qurg‘onlari murakkab konstruksiyali monumental inshootlar bo‘lib, yirik xajmdagi xom g‘isht va yog‘och yordamida tiklangan. Ular o‘z shakllariga ko‘ra o‘tovga o‘xshaydi.
Mozor –qo‘rg‘onlarning har biri urug‘ oqsoqoli yoki qabila boshlig‘iga tegishli bo‘lib, ularning ichidan sopol, bronza, oltindan ishlangan buyumlar va xayvon suyaklari topilgan. Hayvon suyaklari qurbonlikka so‘yilgan hayvon go‘shtining bir qismi bo‘lib, chorvadorlar odati bo‘yicha uni marxum bilan birga qo‘yishgan.
Miloddan avvalgi II ming yillik yarmida Toshkent viloyatining tog‘oldi xududlari ham Andronova chorvador qabilalari tomonidan o‘zlashtirilgan. Hozirgi kunda ularning qisqa muddatli qarorgohlari Toshkent yaqinidagi Achiko‘l atrofida, Yangier rayonida va Toshkent kanali xududlarida makon va mozor izlari topilgan. Ularning xech birida madaniy qatlam saqlanmagan. Faqat qadimgi qishloq xarobalarida chizma naqshli sopol parchalari, bronzadan ishlangan uy–ro‘zg‘or buyumlari, tosh yorg‘uchoq siniqlari uchraydi. Qabrlarda esa, oyoq–qo‘llari buklanib, yoni bilan yotqizilgan skeletlar va bir necha sopol buyumlari topilgan. Ayollar qabrlari esa, bronza taqinchoqlar uchraydi.
Cho‘l zonasi qabilalariga tegishli yodgorliklar Farg‘ona vodiysida keng o‘rganilgan. Jumladan, Farg‘ona viloyatidagi Vodil, Karanko‘l qabristonlari, Leninobod xududidagi Qayroqqum va Dahana qabristonlarini ko‘rsatish mumkin.