Ahmadjonov ilhom luxmonovich

˙
σ
▬▬ ▬▬ σ Ph
˙
VZMO
▬▬
▬▬ 
VZMO 
PhTe¯ ArTe¯ 
σ
*
Ph-Te
▬▬
▬▬▬ ▬▬ 
σ
Ar-Te 
▬▬▬ 
* 
Ar˙ + ¯TePh (Ar-Te-Ph)¯ ArTe¯+Ph
˙
Ar-Te γ=0
Ar-Te γ=1
Ar-Te γ=1 
Ph-Te γ=1
Ph-Te γ=1
Ph-Te γ=0 

---

43 
Metilxlorid anion-radikalini vakuumda ikki molekula bilan solvotlanishi 
dissotsiyalanishi o’rganilib, qiziqarli xulosalarga kelindi. Yani, dissotsiyalanish 
bar`eri solvotlanishda keskin kamayadi, bar`er kamaygan sari maksimum 
muvozanatga yaqin masofalarda amalga oshadi. Anion-radikallarni barqarorligi va 
ularni intermediat sifatida kuzatish dissotsiyalanish bar`eri balandligidan, C-X 
bog’ni δ*-orbitalidan hamda juftlashmagan elektronga ega orbital bilan kesishish 
holatiga bog’liq.
Uglerod-galogen bog’larini δ*-MO yagona quyienergiyali orbitallar emas, 
bog’ni uzilishi boshqa sistemalarda ham namoyon bo’ladi. Masalan, aril-
radikallarni feniltellurod-ionlar bilan qo’shilishi nafaqat nosimmetrik almashgan 
mahsulot, balki simmetrik birikmalar ham beradi. C-TE bog’ining δ*-MO 
energiyasi π*-sistema energiyasiga yaqin bo’ladi:
Ar
˙
+ ¯Te−Ph Ar−Te−Ph ArTe¯ +Ph
˙
Aromatik halqalarni bunday aralashishini feniltellurid-ion bermaydi. Aynan 
shunday holat difenilarsenid-ionda ham kuzatiladi. Ammo bunday nukleofil quyi 
energetik π*-MOga aril-radikallar, 4-benzoilfenil- yoki 2-xinolil-radikallar bilan 
ta`sirlashsa aromatik qoldiqlarni aralashishi kuzatilmaydi va faqat bitta 
almashinish mahsuloti hosil bo’ladi. Bu hollarda π*-MO C-AS bog’ni δ*-MOga 
nisbatan pastroq energiyaga ega bo’ladi.
Agar C-M bog’ yanada kichik energiyali δ*-MOga ega bo’lsa, hatto n-
benzoilfenil qoldig’i C-Ѕb bog’ni uzilishidan himoya qila olmaydi. Buning 
natijasida aromatik radikallarni aralashshi kuzatiladi.
Quyienergiyali δ*-MO ga ega sistemalarga misol qilib, fenil-radikalni 
tsianometil-anion bilan qo’shilishida hosil bo’ladigan anion-radikalni keltirish 
mumkin:
Ph