Akrobatik va yarim akrobatik mashqlar Reja: Mashqlar klassiflkatsiyasi

Sport akrobatikasi
Akrobatika (yun. akrobotes —oyoq uchila yuraman, yuqoriga chiqaman)— 1) gimnastika shaklidagi jismoniy mashqlar turi. 2) sakrash, sport uskunalariga tayanib yoki ularsiz muvozanatni saqlab bajariladigan, kuch, epchillik namoyish qilinadigan va boshqa maxsus jismoniy mashqlar majmuasi, sport turi. Sport Akrobatikasi 20-asrning 30- yillarida paydo bo‘ldi. Bu sport turida sakrash mashqlari quyidagicha bajariladi: aylanishlar, do‘mbaloq oshishlar, salto. Bu harakatlarni bajarganda sportchi avvalo o‘z muvozanatini, so‘ng sheriklarining muvozanatini saqlashi zarur.

Акробатика мусобақалари куйидаги турларга бўлинади: акробатик сакрашлар (эркак ва аёллар); аралаш жуфтликлар машқи (эркак ва аёл); эркаклар жуфтлик машклари; аёллар гуруҳли машқлари; эркаклар гуруҳли машқлари (икки ёки тўрт киши); батут (сакрагич) устида (эркаклар ва аёллар) машқлари. Халқаро спорт Акробатикаси федерациясига (1973 й. асос солинган) 29 мамлакат аъзо (1987). 1974 йилдан жаҳон, 1978 йилдан Европа чемпионати ўтказилади. Акробатика спорти Ўзбекистонда 1936 йилдан ривожлана бошлади. Ўзбекистон Республикасида Н.Лакиза, М. Тешабоев, М. Тожиев, Д. Костин, Р. Исянов, В. Бабич, М. Қодирова, Я. Муҳамедов машҳур акробатчилардир; 3) цирк санъати жанри. Миср, Юнонистон, Рим, Византия, Хитой, Японияда кадимдан маълум. Ўрта асрларда Акробатика Туркистон масхарабозлик санъатидан ўрин эгаллаб, дорбозликда кенг қўлланилган. Бошқа мамлакатларда мим жанрида чиқувчилар (Италияда), жонглёрлар (Францияда) фаолиятида намоён бўлган.

18-asr oxirlaridan sirkda keng tarqaldi. Asosan, dinamik va statik mashqlarga bo‘linadi. Dinamik mashqlar umbaloq oshish, to‘ntarilish, salto (turgan joyda muallaq holda umbaloq oshib, yana o‘z vaziyatiga qaytish) harakatlaridan; statik mashqlar turli vaziyatda muvozanat saqpash, chalqanchasiga ag‘darilib, gavdani «ko‘prikcha» qilish kabi mashqlardan
iborat. Kuch Akrobatikasi (qo‘lda yoki boshda turish, muvozanat saqlash), sakrash Akrobatikasi (ikki yoki undan ortiq kishining sakrashi, flik-flyak, saltomortale, g‘ildiraksimon sakrash va b.), yelka Akrobatikasi (3 kishidan kam bo‘lmagan holda, ulardan biri yelkadan yelkaga sakraydi), komik Akrobatika (masxarabozlar grimda chiqib tasodifan qoqilib ketgandek bo‘lib, tomoshabinlarni kuldiradi, dor, to‘rnik, batut va manej ustida kulgili mashqlar bajaradi) va boshqalar. Akrobatika o‘yinlari bor. Ot ustida Akrobatika (chopib ketayotgan ot ustida mashqlar bajarish) zamonaviy sirkda asosiy janrlardan biri. O‘zbekiston sirk va estrada dasturlarida Akrobatikadan keng foydalaniladi. Maxsus (tsirk, teatr) o‘quv yurtlarida Akrobatika alohida daryo sifatida o‘qitiladi.

O'tgan yillarda akrobatika mashqlari barcha darajadagi dasturlarga kiritilgan, shu jumladan sport ustalari uchun ham. Hozirgi vaqtda akrobatika mashqlarini qo'llash musobaqa qoidalari bilan cheklangan, o'quv dasturlarida ham bu harakatlar tayyorlovning o'rta qismida uchraydi.

Asosan akrobatika mashqlari girnnastikachilarning jismoniy va umumiy harakat tayyorgarligi vositalaridan biri hisoblanib qo'llaniladi.
Yuqori darajadagi sportchilarda musobaqa qoidalari bilan chegaralangan yarim akrobatik deb nomlanuvchi mashqlar ishlatiladi. Yarim akrobatik mashqlar kombinatsiyalarning ifodali, go'zalli, nafisligini boyitadi, oyoqlarda tik turishdan parter, g'ujanak bo'lib yotish va h.k. holatiga o'tish hisobiga hosil bo'luvchi zaruriy yorqinlikni kiritadi.
Bundan tashqari, ular predmetli mashqlarda xavfli, qaltis ele-mentlarni oshiradi, badiiy gimnastikaning sport yo'nalishini ta'kidlaydi.