Амалий машғулот №4. Ҳужайраларнинг митотик

Амалий машғулот №4. Ҳужайраларнинг митотик ва ҳаётий цикли. Ҳужайра пролиферацияси. Ҳужайранинг мейотик бўлиниши. Мейознинг биологик аҳамияти. 

• 
  Назорат саволлари:
  

1. 
   Кўпайиш, унинг ахамияти ва унга таъсир қилувчиомиллар?
   
2. 
   Кўпайиш турлари вадаврлари?
   
3. 
   Хужайра цикли нима, унинг давомийлиги ва таъсир қилувчиомиллар?
   
4. 
   Митоз – тушунчаси, босқичлари, ахамияти вабошқарилиши.
   
5. 
   Мейоз – тушунчаси, босқичлари, ахамияти вабошқарилиши.
   
6. 
   Жинсий хужайраларнинг тузилишининг ўзигахослиги.
   
7. 
   Гаметогенез – тушунчаси, ахамяити, таъсир қилувчиомиллар.
   

8. Сперматогенез ва овогенезнинг жараѐнлари ҳақидатушунча

1. Ko`payish yoki o`zini o`zi qayta tiklash organic tabiatning o`ziga xos xususiyatlaridan biridir. Ko`payish – bakteriyalardan tortib, sutemizuvchilargacha bo`lgan barcha tirik organizmlar uchun xosdir. Har bir o`simlik va hayvon, bakteriya va zamburug` turning yashashi, ota – ona va avlodlar o`rtasidagi izchillik faqat ko`payish tufayli saqlanib turadi. Ko`payuvchi hujayralar tabiattan o`zidagi xususiyatga ko`ra embrional rivojlanish davri tugagandan so`ng bo`linishi yoki bo`linmasligi mumkin.

2. Ko`payish ikki xil bo`ladi. Jinsiy va jinssiz. Jinssiz ko`payishda dastlab interfaza keyinchalik mitoz sikli bosqichlari: profaza, metafaza, anafaza va telefoza sodir bo`ladi. Jinsiy ko`payish esa interfaza dastlab keyinchalik meyoz 1 yani: profaza1, metafaza1, anafaza1 va telofaza1 bosqichlari o`rtada interkinez keyinchalik meyoz II bosqichlari boshlanadi: profaza II, metafaza II, anafaza II va telofaza II.

3. Hujayra sikli bu bo`linishdan hosil bo`lgan yangi qiz hujayraning nobud bo`lguncha yoki keyingi bo`linguncha bo`lgan davriga aytiladi. Uning o`z davrlari mavjud: bo`linish, o`sish, differensiatsiyalanish, yetuklik va qarilik davrlari. Hujayra bajaradigan vazifasiga qarab bu davrlar turlicha vaqtlarda davom etishi va hujayraning yoshi ham shunga yarasha bo`ladi.

4. Mitoz bu hujayralarning jinssiz bo`linishi bo`lib bunda hosil bo`lgan qiz hujayralar ginetik jihatdan bir biriga va onasiga o`xshash bo`ladi. Bosqichlari mitozga tayyorgarlik va mitoz bosqichlarini o`z ichiga oladi yani; interfaza, profaza, metafaza, anafaza, telofaza. Mitozning ahamiyati shuki tezda tiklanishlar asosan shu usulda bo`linish orqali sodir bo`ladi. Jinssiz bo`linish asosida ham mitoz yotadi.

5. Meyoz so`zining manosi kamayish bo`lib bunda diploid to`plamli bir hujayradan 4 ta gaploid to`plamli hujayralar hosil bo`ladi. Bosqichlari interfaza; meyozI ( profaza 1, metafaza1, anafaza1, telofaza1); interkenez; meyozII (profaza2, metafaza 2, anafaza2, telofaza2). Meyozning ahamiyati qiz hujayralar ona hujayraga o`xshamaydi. Meyoz asosida krossingover hamda konyugatsiya hodisalari va yana genlarning tasodifiy tarqaluvi yotadi. Bu hodisalardan so`ng hosil bo`lgan qiz hujayralar nisbatan hayotga chidamli va moslashuvchan bo`ladi.

6. Jinsiy hujayralar organizmning hayotiy yashash sharoitiga, hajmiga, turiga bog`liq holda tuzilgan va jinsiy ko`payish jarayoniga mos holatda kerakli aparat ( spermatazoidda dum, ferment, tuxum hujayrada oqsilli kanopcha va h.k) bilan taminlangan.