Andijon viloyati Andijon tumani 22 umumiy o’rta ta’lim maktabi

Annotatsiya: bu tavsiyada bola hayotida, xulq-atvorida maktab va o’qituvchining o’rni, o’quvchilarning nutqini o’stirishda nimalarga e’tibor berish kerakligi, og’zaki va yozma nutq haqida tushunchalar berilgan


Kalit so’zlar: aqliy hujum, so’z o’yini, rasmli test yangi so’z hosil qilish


Hammamizga ma’lumki, Mustaqillik tufayli O’zbekiston respublikamizda har bir bolaning savodxon bo’lishiga alohida e’tibor berilmoqda. Prezidentimiz kelajak avlodning savodxon, yuksak ma’naviyat egasi bo’lib yetishishlari uchun g’amxorlik qilmoqdalar. Yurtboshimiz tomonidan yangi o’quv yilida 1 – sinfga qadam qo’ygan jajji o’quvchilarga darslik va o’quv qurollarining sovg’a qilinishi buning isbotidir. Boshlang’ich ta’lim sifat-samaradorligini oshirish maqsadidia 1 – sinf o’quvchilari uchun metodik qo’llanmalar, multimediya ilovalari tayyorlandi. Metodik qollanma ilg’or pedagogik va axborot kammunikatsiya texnalogiyalarini amaliyotga keng joriy etish uchun o’quvchilarga amaliy dastur bo’lib xizmat qiladi. Bola hayotida, uning psixologik rivojlanishi, xulq-atvorida maktabning, o’qituvchining o’rni katta deb o’ylayman. Maktabga ilk bor qadam qo’yayotgan bolalarning yangi talablar va sharoitga moslashishi uchun ma’lum vaqt kerak bo’ladi. Bola atrofdagilar bilan psixologik jihatdan yangi munosabat tizimiga o’tadi. Hayotining tubdan o’zgargani, kutilmagan majburiyatlar, har kuni maktabga borish, o’quv faoliyati talablariga bo’ysunish kabi vazifalar yuklatilganini his eta boshlaydi. Ayni shu davrda ota-ona va o’qituvchining hamkorlikda ish olib borishlari maqsadga muvofiqdir. Ayniqsa, savod o’rgatish davrida o’quvchilarning nutqiga e’tibor qaratish lozimdir. Biz bilamizki, nutq ikki ko’rinishga ega- og’zaki va yozma nutq. Bular o’zaro uzviy bog’langan bo’lsa ham har birining o’ziga hos xususiyati bor. Og’zaki nutqda tovushlar, so’zlar nutq orqali talaffuz qilinsa, eshitish a’zolari orqali qabul qilinadi. O’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirishda, avvalo ularning nutqidagi kamchiliklar sabablarini aniqlash, uni bartaraf etish yo’llarini izlab topishimiz kerak. Chiroyli so’zlashni, savodli, tog’ri yozishni, o’z fikrini ravon bayon etishni bilmagan o’quvchi bilimlarni muvaffaqiyat bilan o’zlashtira olmaydi. Har bir insonning nutqi chiroyli, mukammal talaffuzi aniq, ravon bo’lsa, fikrlash doirasi keng, idrok qilishi ham teran bo’ladi. Nutq orqali inson o’zining ichki hissiyotlarini ham bayon qiladi. Nutq o’stirish – ongli o’qishni, so’zlash va yozishga o’rgatishni, til haqida o’quvchilarning yoshi va tushunchasiga mos bo’lgan bilim berishni, ularning lug’at boyligini oshirishni, kitob o’qishga muhabbat uyg’otishni ko’zda tutadi. 1 – sinfda olib borilayotgan mashg’ulotlarning yetakchi o’rni nutq o’stirish bo’lib, u savod o’rgatish, chiroyli yozish ko’nikmalarini shakllantirish va fikrlash doirasini kengaytirish vazifalarini o’z ichiga oladi. Bunda ko’proq amaliy maqsadlarni ko’zlash, til boyliklaridan nutqda foydalanish malakalarini shakllantirish, ijodiy fikrlash, o’quvchilarning til sezgirligini tarbiyalash lozim. Ularning og’zaki nutqini muntazam o’stirib borish bog’lanishli nutq, matn tuzishlarda amaliy yordam beradi. Savod o’rgatish davrlarida amaliy mashg’ulotlarga keng o’rin berish va malakalarini oshirishda qiziqarli va jonli narsalardan, texnika vositalaridan, turli o’yin va o’yin turidagi mashqlardan foydalanish samarali natijalar beradi. O’yinlar orqali milliy qadriyatlarimizdan, o’zbekona merosimizdan foydalanish, qadr-qimmat, mehr-oqibat, odob-axloq, ota-ona, ustoz, kattalarni hurmat, kichiklarni izzat qilish kabi xislatlarni bola qalbiga singdirib boriladi. Savod o’rgatish davrida quyidagi o’yin turlaridan foydalanilsa ijobiy samara beradi.