Annotatsiya: Ushbu maqolada Feyxoa o'simlikining morfologiyasi,shifobaxsh xususiyatlari,bioekologiyasi,geografik tarqalishi hamda mevasi tarkibidagi foydali moddalar haqida ma‘lumotlar berilgan

Feyxoa o'simligining foydali xususiyatlari.
Yuldasheva Mohidil Farg'ona davlat universiteti 3-bosqich talabasi
Annotatsiya:Ushbu maqolada Feyxoa o'simlikining morfologiyasi,shifobaxsh xususiyatlari,bioekologiyasi,geografik tarqalishi hamda mevasi tarkibidagi foydali moddalar haqida ma‘lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar:Feyxoa,mirtadoshlar,konserva,vitaminlar,kimyoviy tarkibi,yod moddasi,Proportionlar.
Feyxoa (ispancha Feijoa) — mirtadoshlarga mansub doim yashil butalar va daraxtlar turkumi. Janubiy Amerikaning subtropik hududlarida 2 turi usadi. 1turi — F. Sellova (F. sellowiana) subtropik iqlimli mamlakatlarda, jumladan, Gruziya va Qrimning jan. sohillarida oʻstiriladi. Boʻyi 3 m, shoxshabbasi yoyiq, qalin. Barglari butun, qarama-qarshi joylashgan. Gullari ikki jinsli. May oyida gullaydi. Mevasi toʻq yashil rezavor, eti sershira, xushboʻy, tarkibida qand, pektin, olma kislotasi, yod bor.Oktabr-noyabda pishadi, yangiligida yeyiladi. Murabbo va vino tayyorlanadi. Urug'idan, kalamchasidan va payvand qilib koʻpaytiriladi. Bogʻ, xiyobonlarni koʻkalamzorlashtirishda foydalaniladi. Hosildorligi 60—90 s/ga.Tasnifga ko'ra, ular mirtli o'simliklar oilasiga kiradi. Butalar balandligi 3 metrga etadi. Bu gullash davrida ayniqsa chiroyli ko'rinadi. Feijoa oq va pushti chayqalishlar bilan yorqin qip-qizil to'pgullar bilan gullaydi.Barglari zich, quyuq yashil rangga ega. Mevalar pishmaganga o'xshaydi yong'oq. Rezavorlar ichida suvli pulpa mavjud. Bu ta'mga o'xshaydi qulupnayning shirinligi va kivining achchiqligi.Butaning ajoyib xususiyatlari uni doimo yashil bo'lishiga imkon beradi. O'simlik -14 ° S gacha bo'lgan sovuqqa toqat qiladi. Hosil uzoq vaqt davomida yomonlashmaslik qobiliyatiga ega. Yaxshi tashilgan.Selektsionerlarning mehnati tufayli, tropik o'simlik Rossiyada - Qrim, Krasnodar, Gruziya, Ozarbayjon, Ukrainada keng tarqalgan. Feyxoa mevalarini xom shaklda ,murabbo va konservalar holida iste'mol qilinadi.O'sish sharoitlariga qarab, kichik, o'rta, yirik mevalar mavjud. Ular butun mevalarni eyishadi yoki pulpani qoshiq bilan qirib tashlashadi.Feyxoa tarkibi tufayli tropik madaniyat bir qator kasalliklarni davolash uchun ishlatiladi. Ayniqsa, qadrlanadi shifobaxsh xususiyatlari zaiflashgan organizm uchun beriberi davrida mevalar.Feyxoaning kimyoviy tarkibi uning afzalliklaridan dalolat beradi. Bu mevani haqli ravishda nafaqat "tropik mo''jizasi", balki ko'plab muammolar uchun panatseya deb atash mumkin.
Feyxoani faqat qirg'oqda o'sadigan mevalarida yod ko'p bo'ladi.Feyxoa yuqori tarkibga ega foydali moddalar, C, P va B vitaminlari;yallig'lanishga qarshi ta'sirga ega bo'lgan mevalarda efir moylari mavjud;feijoa ekstraktlari va moylari dermatologiya va kosmetologiyada keng qo'llaniladi;tarkibida temir, rux, marganets, mis, organik birikmalar yod;qiymati bo'yicha mevalar yod o'z ichiga olgan dengiz mahsulotlariga tenglashtiriladi;efir moylari yoshartirishga yordam beradi;sharbat va pulpa rosacea bilan kurashishga yordam beradi, niqoblardan foydalangandan so'ng, yuzidagi kapillyar tarmoqlar yo'qoladi;depressiv kasalliklarda meva urug'lari ishlatiladi;choy barglaridan tayyorlanadi, organizm uchun foydalidir.Kaloriya tarkibi 100 gramm mahsulot uchun faqat 49-50 kkal.Feyxoaning tortli ta'mi tasodifiy emas, u antioksidantlarning tarkibi bilan bog'liq. Ular saraton kasalligining oldini olish uchun qimmatli mahsulot hisoblanadi.Endokrinologlar bunga rozi bo'lishdi qalqonsimon bez uchun tropik rezavorlar kerak.Muntazam foydalanish bilan, xolesterin darajasini pasaytirish orqali qon tarkibining yaxshilanishi kuzatiladi. Teri tarkibidagi fenolik birikmalar tufayli ular ovqat hazm qilish organlarida metabolik jarayonlarni rag'batlantirish uchun olinadi.Feyxoaning erkaklar uchun foydalari bebahodir. Urologlar prostata bilan bog'liq muammolar uchun foydalanishni tavsiya etadilar.Ayollar ekzotik meva tufayli o'zlarining shakli va yoshligini saqlab qolishlari mumkin. O'zgartirish qandolatchilik feijoa, siz bu qo'shimcha funtlarni tashlashingiz mumkin. 100 gramm feyxoa organizm uchun tez eriydigan 0,5 mg yod birikmalarini tashkil qiladi.Pishgan feyxoalar tanaga ijobiy ta'sir ko'rsatadi pishmagan mevalar ovqat hazm qilish tizimiga salbiy ta'sir qiladi.Ular hatto zaharlanishga olib kelishi mumkin.Agar pishmagan mevalar sotib olinsa, ularni xona haroratida pishib etish uchun qo'yish yaxshidir.
Ko'p miqdorda iste'mol qilingan mevalar zararli bo'lishi mumkin - asabiy qo'zg'aluvchanlik, xavotirlik.Xorijdagi mevalar paydo bo'lishiga hissa qo'shishi mumkinligini unutmang allergik reaktsiyalar. Kichik qismlarda mevalar bilan tanishishni boshlang.Muhim ma'lumot: oqibatlarning oldini olish uchun, bolalarga feyxoani boqishda ehtiyot bo'ling.Homilador va emizikli ayollar uchun ozuqa moddalarining eng boy tabiiy manbai ehtiyotkorlik bilan tavsiya etiladi. Haddan tashqari yod tufayli nojo'ya ta'sirlarni keltirib chiqarmaslik uchun ularni ishlatish bilan ortiqcha ishlamaslik kerak.Masalasida ekzotik mevalar Ekspertlarning fikri ikkiga bo'lingan ba'zilari homiladorlik paytida ularni tavsiya qiladi, boshqalari ularni xavf bilan bog'laydi. Har bir narsada siz o'lchovni bilishingiz kerak.Feijoa ayniqsa homiladorlikning 12-haftasida foydalidir, bu davrda bolaning qalqonsimon bezi rivojlanadi.Agar siz berryani birinchi marta sinab ko'rsangiz, homilador tananing o'zini qanday tutishini oldindan aytish qiyin. Haqida ham xuddi shunday deyish mumkin emizish. Agar shubhangiz bo'lsa, bu yaxshiroqdir shifokor bilan maslahatlashing va tananing reaktsiyasini tekshiring.Taqdim etilgan material ostidagi mavzu ekzotik mevalardan retseptlarga bag'ishlangan. Ular murabbo, muss, jele tayyorlaydi. Ushbu retseptlarning mashhurligi pektinning boy tarkibiga bog'liq.Davolash uchun sog'lom qaynatmalar tayyorlanadi, asal, yong'oq bilan maydalanadi. Salatlarga xushbo'y qo'shimcha sifatida ishlatiladi
Proportionlar: 1 kg feyxoa uchun 1 kg shakar oling. Pishgan mevalarni oling. Ularni yaxshilab yuvib tashlang, sochiq bilan quriting.Nozik pichoq bilan choping, shakar qo'shing. Yog'och spatula bilan ishqalang. Sovutilgan holda saqlang. Zarur bo'lganda murojaat qiling. shakarlangan mevalar - ajoyib vosita immunitet tizimini himoya qilish uchun.Proportionlar: 5 ta meva uchun bir hovuch yong'oq va 1 ta qaynatilgan lavlagi oling. Feijoa va lavlagi chiziqlar bilan kesilgan. Tandirda yong'oqlarni ozgina quriting va ularni maydalang. Zaytun moyi bilan salat seping.Ta'mni yaxshilash uchun ziravorlar, o'tlar yoki sarimsoq qo'shing. Bu oson tayyorlanadigan salat ozishga yordam beradi.
Proportionlar: 4 feyxoa, kivi, olma, doljin, 150 ml yog'siz kefir yoki yogurt. Blender idishida ekzotik meva, kivi, olma mevalarini joylashtiring. Barchasini oldindan yuvish, tozalash, kesish.Fermentlangan sut mahsulotini to'kib tashlang, bir chimdik doljin qo'shing. Blender bilan silliq bo'lguncha maydalang. Nonushta o'rniga mustahkamlangan silkinish kunning ajoyib boshlanishidir.
Proportionlar: 1: 1 nisbatda feyxoa bilan asal. Pishgan mevalarning pulpasini asal bilan maydalang, sterillangan bankalarda joylashtiring. Qopqoq yoki qog'oz bilan yoping. Sovuq tuting.Ertalab och qoringa 1 osh qoshiqdan foydalaning. qoshiq. Tarkibi kasalliklardan tezda xalos bo'lishga imkon beradi. xordiq; qolganlar tashqi qismi muzlatilishi yoki quritilishi mumkin.
Proportionlar: 1 stakan shakar uchun 180 gr. feyxoa, limon balzam novdalari. Mevalarni yuving, tish pichog'i bilan teshing. Suvga to'kib tashlang, shakar qo'shing. Qaynatishga keltiring, pechda olovni kamaytiring. 3-5 daqiqa qaynatib oling.Issiqlikdan olib tashlang, torting, limon balzamini qo'shing. ustiga quying shisha idishlar. Muzlatgich ichida saqlang. Sovutilgan ichimlik - tonlaydi, asab tizimini tinchlantiradi.
Proportionlar: 1 osh qoshiq. 250-300 ml qaynoq suvda quruq barglar. Barglari qisman soyada quriydi. Toza havoda yoki quruq, havalandırılan joyda choy bargi holatiga fermentatsiya qiling.Oddiy choy kabi pishiring, shakar yoki asal qo'shishingiz mumkin. Choyning ta'mi juda g'ayrioddiy, ozgina tortilgan ta'mga ega.
Proportionlar: 1 kg pishgan meva uchun 1 kg shakar va yarim limon kerak. Feyxoani yuving, tish pichog'i bilan teshing. Shakar va 200 ml suvdan siropni qaynatib oling. Ularni mevalar bilan to'ldiring.Qaynatgandan keyin 5 daqiqa davomida murabbo to'liq sovutilgan holda 3 bosqichda pishiring. Yakuniy bosqichda limon bo'laklarini qo'shing.Toza quruq bankalarga soling. Qo'ziqorin va muzlatgichga qo'ying. Murabbo nafas olish yo'llari kasalliklarida immunitetni oshirishga yordam beradi.Feyxoa daraxtga o'xshash rezavorli doimiy yashil butalarga tegishli va Myrtaceae oilasiga, Acca jinsiga tegishli. Janubiy Amerika o'simlikning tug'ilgan joyi hisoblanadi, garchi daraxtlar ko'pincha Braziliya va Kolumbiyada uchraydi.Daraxt birinchi marta 19-asrda portugaliyalik botanist Silva Feijo tomonidan tasvirlangan, shundan keyin u o'z nomini oldi. Ba'zilar o'simlikni Akka deb atashni afzal ko'rishadi. Xuddi shu asrda evropalik sayohatchilar daraxtni boshqa qit'alarga olib kelishdi va u asta-sekin butun dunyoga tarqaldi. Odamlar orasida siz Mevalarning ta'miga o'xshashligi sababli Akki uchun yana bir ism - "ananas o'ti" ni eshitishingiz mumkin.Feyxoa mevalari tarkibida: 5,12-10,46% shakar, 1,5-3,6% olma kislotasi, 2,5% ga yaqin pektin, 1 kg ga 2,06-3,9 mg yod mavjud. Mevalar yangi va qayta ishlangan (murabbo, sharob) ishlatiladi; ular bir oydan ko'p bo'lmagan muddatda saqlanadi. Uy pishirishda feyxoa mevalari yangi iste'mol qilinadi, ularni 1: 1 nisbatda shakar bilan surtish va muzlatgichda saqlash mumkin. Feyxoadan siz konservalar va murabbo tayyorlashingiz, kompotlar tayyorlashingiz, sharbatlarni saqlashingiz mumkin. Feyxoa yangi, tozalangan holda iste'mol qilinadi.Shifokorlar qalqonsimon bez kasalliklari va ateroskleroz uchun feyxoadan foydalanishni tavsiya etadilar. Gastrit, beriberi uchun feyxoani iste'mol qilish ham foydalidir. Aterosklerozli bemorlarga shakar bilan ishqalangan yoki qaynatilgan rezavorlardan foydalanish tavsiya etiladi. Dermatologiyada shifokorlar mevadan tayyorlangan moyni yallig'lanishga qarshi dori sifatida ishlatishadi.Feyxoa tropik va subtropik iqlimlarda yashashni afzal ko'radi. Madaniyat mamlakatimizning janubiy qismida, shuningdek, Osiyoning ko'plab mintaqalarida etishtiriladi. Daraxtlarning balandligi 3-4 m ga etadi.Magistral jigarrang-yashil qobiq bilan qoplangan. Tojning barglari oval, quyuq yashil, porloq porlashi bilan zich.Daraxtning gullashi bahorda boshlanadi. Katta pushti yoki oq gullar o'rtada zich uzun stamenslarni o'z ichiga oladi. Yozda mevalar o'simlikda pishadi - zich quyuq yashil po'stlog'i, sarg'ish go'shti va ichidagi urug'lar bilan oval rezavorlar.Akkaning ta'mi biroz qulupnay, ananas va Bektoshi uzumlari aralashmasini eslatadi. Qobig'i bir oz biriktiruvchi ta'mga ega.
Xulosa:
Feyxoani faqat pishgan Feijoa rezavorlari mazali ko'rinadi, hali pishmaganlari achchiq va kuchli to'qilgan. Mevalari iste'mol qilinadi , shuningdek, undan har xil murabbo, murabbo va boshqa shirinliklar tayyorlanadi.Feyxoa daraxti juda katta, u asosan o'stiriladi ochiq joylar. Ammo madaniy holda faqat issiq iqlimi bo'lgan hududlarda qishlashi mumkin. Bizda, Qrimda, Krasnodarda ko'chada o'stirilgan feijoa bor. .Tabiatda feyxoaning faqat uchta turi mavjud. Uyda faqat bitta tur o'stiriladi - Feijoa selloviana Berg. Selektsionerlar bu turni olib kelishgan va olib ketishda davom etmoqdalar turli navlar, mevalarning kattaligi va rangi, ta'mlarning soyalari, qarshilik ko'rsatishi bilan farqlanadi sun'iy sharoitlar. Ammo bu navlarda sezilarli farqlar yo'q. Eng muhimi havo harorati - axir, o'simlik issiq mamlakatlardan kelgan va sovuqqa toqat qilmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Xolmatov Х.Х. va boshqalar Ruscha-lotincha-o‘zbekcha dorivor o‘simliklar lug‘ati, Toshkent, 1992.
2.Xolmatov H.X., Ahmedov O. Farmakognoziya. - 1,2 qism.- Toshkent.: Fan, 2007.
3.Xolmatov X. X., Habibov. 0 ‘zbekiston dorivor o‘simlikiari. Toshkent, 1971.
4.www.ziyonet.uz