Ao = — j podV = -poVo 0

К va C ning ekvivalentligini isbot qilganimizdan so‘ ng C ning 
entropiyaning o ‘sish qonuniga ekvivalent ekanligini kod’satishimiz mumkin. 
Buning uchun (2.4)- va (2.5)- formulalarni eslash yetarlidir - ular bo'yicha 
entropiyaning o ‘sish qonuni b o ‘yicha issiqlik oqimining yo‘ nalishi temperaturasi 
baland jismdan temperaturasi past jisniga qaragan bodadi.
К - ikkinchi tur abadiy dvigatelni qurish mumkin emasligini bildiruvchi 
tasdiq sifatida tushuniladi, chunki К bo'yicha issiqlikni todiq ravishda foydali 
ishga aylantirib bodmaydi, issiqlikning bir qismi tarqalib ketishi kerak.
III-qonun: (Nernst qonuni) T  —>• 0 da S —>■ 0 bodadi.
Bu tasdiqqa, Nernst 1912 yilda, tajribalarda yigdlgan madumotlarni analiz qilib 
kelga.n. Haqiqatda, Nernst T  —>• 0 da S —>■ const bodishini va bu konstanta, 
moddaning turiga, bosimga va hajniga bogdiq emasligini ko'rsatgan. Kvant 
qonunlari bodmagan paytda bu konstanta niniaga teng bodishi mumkinligini 
bilib bodmagan. Kvant mexanikasi nuqtai-nazaridan T  —>■ 0 da sistema asosiy 
(energiyasi minimal bodgan) holatga o ‘tadi, asosiy holatning aynish darajasi 
(statistik vazni) birga teng - asosiy holat bittadir. Shunga yarasha bu holatning 
entropiyasi nolga, teng bodadi. Ammo bunday koddnishdagi tasdiq faqatgina 
sodda, moddalargagina qodlanilishi mumkin, murakkab moddalarning asosiy
55

---

holati murakkab strukturaga ega, bodishi miimkin va, ular Nernst teoremasiga 
b o ‘ysunmasligi mumkin.
2.4-m isol. 33-betda ko‘rilgan iV-ta kvant ossillatorlar sistemasi (gazi) uchun entropiya 
(2.6)-formula b o ‘yic.ha
S = N [a coth a — ln(2 sinh ct)] , 
a = ^
ga teng. T —у 0 da a —)■ oo b o ‘ladi va bu entropiya nolga intiladi:
lim S = N( a — Q') = 0.
Nernst qonunini quyidagicha ko‘rinishda ham ifodalash mumkin: T  = 0°K 
temperaturaga chekli sonli qadamlar orqali erishib bodmaydi. 
Buni isbot 
qilish uchun 2.2-rasmda ko'rsatilgan Carnot sikliga, qaytamiz. 
Qaralyotgan 
Carnot siklida, T\ = 0 bodsin. Bu holda quyi izotermada entropiya nolga teng 
bodadi, chap va o ‘ ng adiabatalarda entropiya o'zgarmaydi, deniak, entropiya 
butun sikl davomida, faqat yuqorigi To temperaturali izotermadagina o'zgaradi: