Aristarx va Oyning radiusi

1-qism. Yerning Oygacha bo'lgan masofadagi soyasining kattaligi hamda Oy o'lchami nisbati

Aristarx, o'sha vaqtning barcha tabiat faylasuflari singari, 1 yilda o'rtacha 2 marta, to'lin oyning yuzasi 2 soatgacha bo'lgan vaqt davomida qorong'ulashishini bilgan. Bu paytda, Oy, Yer soyasini kesib o'tayotganligi (Oy tutilishi) haqidagi fikrlar to'g'ri bo'lgan. Oy tutilishi faqatgina to'lin oy davrida yuz beradi. Bunga sabab, Oy tutilishi uchun, Oy Yerning Quyoshga qarama-qarshi tarafida joylashgan bo'lishi kerakligidir. Oy har safar tutilmasligining sababi esa, Quyosh orbitasi bilan Oy orbitasi bir-biriga nisbatan egishganligi, va shu sababli, Oy Yer hosil qilgan soyadan emas, soyaning yuqorisi, yoki pastidan o'tishidir. Aristarx shuni angladiki, eng uzoq Oy tutilishi, Oy Yer soyasining qoq markazidan o'tishi vaqtida yuz beradi, va shuningdek, Oyning oy tutilishidan oldingi va keyingi joylashgan o'rniga qarab Yer soyasining Oy orbitasida hosil qilgan markaziy burchagini aniqlash mumkin. Keyinchalik u bu burchak va Oyning markaziy burchagini taqqoslay olishi mumkin edi. Oy va Quyoshning hosil qilgan markaziy burchagini u istalgan vaqt usturlob (transportir) orqali o'lchashi mumkin edi.

Shuningdek, Oy va Yer soyasining masofasi ta'rifga ko'ra teng deb olingani uchun, ularning markaziy burchaklari nisbati ularning fizik o'lchamlari nisbatini beradi. [1]