Asetilen uning tuzilishidagi o’ziga xosliklar (sp – gibridlanish bog’) Asetilenning karbid usuli bilan va metandan olinishi, kimyoviy xossalari, ishlatilishi. Asetilen qatoridagi to’yinmagan uglevodorodlar

Aim.uz

ASETILEN UNING TUZILISHIDAGI O’ZIGA XOSLIKLAR (SP – GIBRIDLANISH BOG’)

Asetilenning karbid usuli bilan va metandan olinishi, kimyoviy xossalari, ishlatilishi.


Asetilen qatoridagi to’yinmagan uglevodorodlar.
Asetilen qatori to’yinmagan uglevodorodlar xalqaro nomenklatura bo’yicha alkinlar deyiladi. Molekulasi tarkibida uchbog’ tutgan uglevodorodlar asetilen qatoridagi to’yinmagan uglevodorodlar deyiladi. Alkinlar – molekulasida bitta uchbog’ tutgan to’yinmagan uglevodorodlardir.
Alkinlarning :

• 
  Umumiy formulasi C_nH_2n-2, bu yerda n ≥2.
  

• 
  Molyar massalari M = 14n-2
  

• 
  Nomlanishlarda harakterli qo’shimcha “in”
  

Alkenlar molekulalarini tuzilishdagi o’ziga xoslik :

• 
  Bitta σ va ikkita π – bog’lardan iborat bitta uchbog’ bo’ladi.
  

• 
  π – bog’lar σ tekisligiga o’zaro perpendikulyar.
  

• 
  Uchbog’larning uzunligi 0,121 nm ga teng.
  

• 
  Uchbog’ bilan bog’langan uglerod atomlari sp – gibridlanish holatida bo’ladi. Qolgan uglerod atomlari sp³ – gibridlanish holatida bo’ladi.
  

• 
  sp - gibridlangan uglerod atomlari uchun valent burchagi 180^o
  

Alkinlar molekulasida bir xil sondagi uglerod atomlari bo’lgan dien uglevodorodlari bilan izomerdir:

• 
  alkinlardan hosil bo’ladigan bir valentli radikallarning umimiy formulasi C_nH_2n-3.
  

Masalan :
Tarkibida bir vaqtning o’zida uchlamchi va ikkilamchi bog’lari bo’lgan uglevodorodlar ham ma’lum. Masalan :