«audit» kafedrasi «Ichki audit» fanidan

3.4. Ichki audit bo’limining tashkiliy tuzilmasi to’g’risida yo’riqnoma
Ichki audit bo’limini tuzishda, uning maqomini, huquq, burchlari va majburiyatlarini aniq belgilab berishda “Ichki audit bo’limining tashkiliy tuzilmasi to’g’risida”gi yo’riqnoma tasdiqlanishi muhim masalalardan biri hisoblanadi. Me’yoriy hujjatlarda ushbu yo’riqnoma tuzilishiga aniq bir talablar qo’yilmagan. Yo’riqnoma matni quyida ketma-ketlikda bo’lishi mumkin:

1. 
   Umumiy bo’lim;
   
2. 
   Asosiy vazifalar;
   
3. 
   Funksiyalar;
   
4. 
   Huquq va majburiyatlar;
   
5. 
   Javobgarlik;
   
6. 
   O’zaro aloqalar.
   

Ichki audit bo’limining tashkiliy tuzilmasi to’g’risida yo’riqnoma tashkilot xodimlar bo’limi boshlig’i, huquqshunos, ushbu bo’limga rahbarlik qiluvchi tashkilot rahbarining o’rinbosari, shuningdek, bu bo’lim bilan aloqada bo’luvchi boshqa bo’limlar rahbarlari tomonidan imzolanishi kerak.
Filiallar to’g’risidagi yo’riqnoma filial rahbari tomonidan imzolanadi va tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Agar yo’riqnoma ma’lum muddatdan so’ng kuchga kiradigan bo’lsa u holda yo’riqnoma alohida hujjat (buyruq, farmoyish) bilan kuchga kirish muddati belgilab beriladi.
Filiallar to’g’risidagi yo’riqnoma tashkilot rasmiy blankida chop etiladi.
Ichki audit bo’limining tashkiliy tuzilmasi to’g’risida yo’riqnoma quyidagi bo’limlardan tashkil topishi maqsadga muvofiq:
Umumiy bo’lim. Bunda bo’lim va tashkilotning to’liq nomi, uning qaysi tashkilotga tegishli ekanligi; filialning qaysi rahbarga bo’ysunishi, uning lavozim nomi; bo’limning qaysi me’yoriy hujjatlar bilan faoliyat olib borishi (qonunchilik, buyruqlar, vazirliklar ko’rsatmalari, tashkilot nizomi, shu bo’limga tegishli ichki buyruq va farmoyishlar).
Bo’lim tuzilishi. Bo’lim xodimlari tarkibida ko’p xollarda asosiy shaxs sifatida bo’lim rahbari qaraladi. Yirik bo’limlarda yana kichik bo’limlar, guruhlar, smenalar tashkil etilishi mumkin. Agar tashkilotda ish hajmi ko’pligidan bir necha smenalarda va shu jumladan kechasi ishlashga to’g’ri kelsa, u holda doimiy inventarizasiya talab etiladi. Bunday hollarda ushbu kichik bo’limlar sanab o’tiladi va ularning o’zaro hamkorligi qayd etiladi; bunda eng asosiy e’tibor bo’lim boshlig’iga bo’lgan talablarga qaratilinadi. Bu talablarga: bo’lim boshlig’ining maxsus ma’lumoti borligi, mutaxasisligi va rahbarlik bo’yicha ish stajiga egaekanligi, ushbu bo’lim maxsus faoliyati bo’yicha bilimga ekanligi va boshqalar kiradi. Bu bo’limda yana bo’linma shtati, uni asosiy va yordamchi xodimlar tarkibiga ajratish kabi masalalarda o’z aksini topadi. Ish haqi masalasi ish faoliyati jarayonida muhim masala hisoblanganligi bois bu bo’limda shu jumladan ish haqi to’lash uslubi va sharoitlari bilan tanishtirish muhim hisoblanadi.
Bo’linma vazifalari. Bunda asosanbirinchi o’rinda ichki auditning eng asosiy vazifasi – tashkilot moliya-xo’jalik axvoli ustidan nazorat o’rnatilishi ko’rsatilinadi. So’ngra ushbu vazifani amalga oshirishga yordam beruvchi, ikkinchi darajali, yordamchi vazifalari ko’rsatilinadi.
Bo’linma funksiyalari: Finksiya bu – bo’linmaning asosiy ish faoliyati, roli, uning ish mahsulidir. Bu bo’limda oldingi bo’limda umumiy aytib o’tilgan vazifalarni amalga oshirish uchun qilinadigan ishlarga to’xtalinadi.
Bo’linma maqomi – bu xodimlar huquq va majburiyatlari yig’indisidir. Ko’p xollarda bu bo’limda ichki audit xodimlari huquqlari sanab o’tiladi. Ularning majburiyatlari esa bo’lim oxirida bayon etiladi.
Javobgarlik. Agar yuridik jihatdan qaraydigan bo’lsak bu bo’limda mavjud qonunchilikdan kelib chiqqan holda hodimlarga beriladigan imtiyozlar sanab o’tiladi va agar u yoki bu nojuya ishlar aniqlangan taqdirda ushbu imtiyozlardan mahrum qilinishi aytib o’tiladi.
Bo’linmaning boshqa bo’linmalar bilan aloqadorligi. Odatda bu bo’limda bo’linma qayerdan axborot olishi va va uni qay holatda va kimga yuborishi lozimligi bayon etiladi.