Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari

2. 
   Avtomatlashtirilgan ish joylarining tashkiliy-uslubiy va funksional tuzilishi
   

Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari.

Tashkilot boshqaruv tizimida axborotli jarayonlarini avtomatlashtirilganlik darajasiga asoslanib AT qo’lda bajariladigan, avtomatik va avtomatlashtirilgan guruhlarga ajratiladi.

Qo’lda bajariladigan AT axborotlarga ishlov berish ilg’or texnik vositalarini yo’qligi va barcha operasiyalarni inson tomonidan bajarilishi bilan xususiyatlanadi.
Avtomatik ATda axborotlarga ishlov berish bo’yicha barcha operasiyalar inson ishtirokisiz amalga oshadi.
Avtomatlashtirilgan AT axborotlarga ishlov berish jarayonlarida inson va texnik vositalarni ishtirok etishini ko’zda tutadi, ma’lumotlarga ishlov berishdagi barcha og’ir ishlar kompyuterlarga yuklatiladi. Aynan shu guruhdagi ATlar hozirgi kundagi «axborot tizimlari» tushunchasiga mos keladi.
Ma’lumotlarga ishlov berish tavsifiga ko’ra AT axborot-qidiruv va axborotechim qabul qiluvchi guruhlarga ajratiladi.
Axborot-qidiruv tizimlar axborotlarni foydalanuvchi so’rovlari bo’yicha ma’lumotlarni murakkab qayta shakllantirishlarsiz kiritish, tizimlashtirish, saqlash va berishlarni amalga oshiradi. Masalan, kutubxona xizmati AT, transportda chiptalarni sotish va zaxiralashtirish, mehmonxonalarda avvaldan joy buyurtma qilish kabilar.
Axborot-yechim qidiruvchi tizimlar yuqoridagilardan tashqari aniq algoritmlar asosida axborotlarga ishlov berish operasiyalarini ham bajaradi. Chiqayotgan axborotlardan foydalanish xususiyatiga ko’ra bunday tizimlarni boshqaruvchi va maslahat beruvchi guruhlariga ajratish qabul qilingan.
Boshqaruvchi AT natijaviy axborotlar bevosita inson tomonidan qaror qabul qilinayotganda qo’llaniladi. Bunday tizimlar uchun hisob-kitob ahamiyatiga ega bo’lgan va katta hajmdagi axborotlarga ishlov berish masalalari xususiyatlidir. Masalan, ishlab chiqarish yoki buyurtmalami, buxgalterlik hisob-kitoblarini rejalashtirish ATlari.
Maslahat beruvchi AT inson uchun ma’lumot sifatida qabul qilinadigan axborotlarni ishlab chiqaradi va aniq bir harakatni ifoda qilmasdan boshqaruv qarorlarini shakllantirishda e’tiborga olinadi. Bunday tizimlar ma’lumotlarni emas balki bilimlarga ishlov berish intellektual j arayon­larini amalga oshiradi (masalan, ekspert tizimlar).
Qo’llanish sohasiga boqliq holda ATlarini quyidagi sinflari mavjud:
Tashkiliy boshqaruv AT - sanoat va nosanoat (mehmonxona, bank, savdo do’konlari) obektlarida boshqaruv xodimining funksiyalarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan.
Bunday tizimlarning asosiy funksiyasi: tezkor nazorat va tartibga solish, tezkor ro’yxat va tahlil, istiqbol va tezkor rejalashtirish, buxgalteriya hisob-kitoblari va boshqa iqtisodiy hamda tashkiiy masalalar.
Texnologik jarayonlarni boshqarish AT - ishlab chiqarish operasiyalarini nazorat va boshqarish bo’yicha ishlab chiqarish xodimi funksiyalarini avtomatlashtirish uchun xizmat qiladi. Odatda, bunday tizimlarda turli texnologik jarayon parametrlarini o’lchovchi rivojlangan vositalar (harorat, bosim, kimyoviy tarkibi va shu kabilar) mavjudligini ko’zda tutadi, parametrlarni mumkin bo’lgan qiymatlarini nazorati jarayonlari va texnologik jarayonlarni tartibga solishni amalga oshiradi.
Avtomatlashtirilgan loyihalashtirish AT - yangi texnika yoki texnologiyalarni yaratishda muhandis-loyihalashtiruvchi, konstruktor, arxitektor, dizaynerlar funksiyalarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan. Bunday tizimlarning asosiy funksiyasi - muhandislik hisob-ki­toblari, grafik hujjatlar (chizma, sxema, reja) yaratish, loyihalashtirish hujjatlarini yaratish, loyihalashtirilayorgan obektlami modellashtirish hisoblanadi.
Korporativ (integrallashgan) AT - tashkilotning barcha funksiya­larini avtomatlashtirish uchun foydalaniladi va faoliyatni rejalashtirishdan tortib tayyor mahsulotlar holatigacha bo’lgan barcha davrlarni qamrab oladi. Yagona axborot makonida ishlovchi va faoliyatni mos yo’nalishlarini quvvatlovchi funksiyalarni bajaruvchi bir nechta quyi tizimlarni (modullar) o’z tarkibiga oladi.
AT bozori hozirgi holatini tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, tashkiliy boshqaruv va aynan integrallashgan tizimlar ATlariga talablar qat’iy o’sib bormoqda.