|
AXBOROTLARNI SHIFRLASH, KODLASHTIRISH VA SIQISH.
Abdurahmonova Gulzoda AITIMI geografiya fani o'qituvchisi
Annotatsiya.
Kalit so’zlar.
Axborotni himoyalashning aksariyat mexanizmlari asosini shifrlash tashkil etadi. Axborotni shifrlash deganda ochiq axborotni (dastlabki matnni) shifrlangan axborotga o‘zgartirish (shifrlash) va aksincha, (rasshifrovka qilish) jarayoni tushuniladi. Axborotni himoyalash uchun kodlashtirish va kriptografiya usullari qo’llaniladi. Kodlashtirish-deb axborotni bir tizimdan boshka tizimga ma’lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib bo’yicha o’tkazish jarayoniga aytiladi. Kriptografiya-deb maxfiy xabar mazmunini shifrlash, ya’ni malumotlarni maxsus algoritm bo’yicha o’zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo’li bilan axborotga ruxsat etilmagan kirishga tusiq quyish usuliga aytiladi. Axborotni zichlashtirish axborotni ba’zi bir shartlar bilan kriptografik o‘zgartirishga taalluqli, deb hisoblash mumkin. Zichlashtirishdan maqsad axborot hajmini kamaytirish. Zichlashtirilgan axborotni teskari o'zgartirishsiz o'qish yoki undan foydalanish mumkin emas. Zichlashtirish va teskari o'zgartirish vositalarining foydalanuvchanligi hisobga olinsa, ularni axborotni kriptografiko'zgartirishdagi ishonchli vositalar qatoriga qo'shib bo'lmaydi. Hatto, algoritmlar sir tutilganda ham, ular statistik ishlanish metodlari yordamida osongina fosh etilishi mumkin. Shu sababli zichlashtirilgan maxfiy axborot fayllari keyin shifrlanadi. Vaqtni tejash maqsadida zichlashtirish va shifrlash jarayoni birgalikda amalga oshiriladi. Axborotni zichlash usulini kriptografik aylantirish usullsriga ma’lum bir chetlanishlar bilan kiritish mumkin. Zichlash vositalariga egalik qilish imkoniyati kengligi va ularni qayta tiklash osonligi inobatga olgan holda, bu usulga axborotni ishonchli kriptagrafik aylantirish vositasi sifatida qarab bo’lmaydi. Axborotni siqish - bu kompyuter texnologiyalarining rivojlanish tarixidan ancha uzoq tarixga ega bo'lgan muammodir, odatda (tarix) axborotni kodlash va shifrlash muammolari rivojlanish tarixi bilan birga keladi. Barcha siqish algoritmlari kirishning oqimi bilan ishlaydi, ularning minimal birligi bir oz, maksimal esa bir necha bit, bayt yoki bir necha bayt. Siqish jarayonining maqsadi, qoida tariqasida, ba'zi bir transformatsiyalar yordamida ba'zi boshlang'ich kompakt bo'lmagan kirish oqimlaridan ma'lumot birliklarining yanada ixcham chiqish oqimini olishdir. Siqish jarayonlarining asosiy texnik xususiyatlari va ularning ishlash natijalari quyidagilardan iborat. Siqish darajasi (siqish darajasi) yoki manba va natijada paydo bo'ladigan oqimlarning hajmiga nisbati; Siqish tezligi - undan oqimning ekvivalent chiqish oqimini olish uchun kirish oqimining ma'lum miqdorini siqish uchun sarflangan vaqt; Siqish sifati - bir xil yoki boshqa algoritmdan foydalanib, unga qayta siqishni qo'llash orqali chiqish oqimi qancha miqdorda to'ldirilishini ko'rsatadigan qiymat. , Ma'lumotlarning tabiati yoki formati bilan bog'liq mezon bo'yicha barcha siqishni usullarini ikki toifaga bo'lish mumkin: qaytariladigan va qaytarib bo'lmaydigan siqish. Qaytarib bo'lmaydigan siqish deganda kirish ma'lumotlari oqimining o'zgarishi tushuniladi, unda ma'lum bir ma'lumot formatiga asoslangan chiqish oqimi, ba'zi nuqtai nazardan, tashqi xarakteristikalarda kirish oqimiga mutlaqo o'xshash bo'lgan, ammo hajmidan farq qiladigan ob'ektni anglatadi. Kirish va chiqish oqimlarining o'xshashligi darajasi ushbu ma'lumot oqimi bilan ifodalangan ob'ektning ba'zi xususiyatlarining (ya'ni, ma'lum bir ma'lumot formatiga muvofiq siqilgan va siqilmagan ma'lumotlar) muvofiqligi darajasi bilan belgilanadi. Qayta tiklanadigan siqish har doim axborot tarkibini o'zgartirmasdan, ya'ni chiqarilayotgan axborot oqimi hajmining pasayishiga olib keladi, ya'ni. - axborot tuzilishini yo'qotmasdan. Bundan tashqari, chiqish oqimidan qutqarish yoki dekompressiya algoritmidan foydalangan holda siz kirishni olishingiz mumkin va tiklash jarayoni dekompressiya yoki dekompressiya deb ataladi va dekompressiya jarayonidan so'ng ma'lumotlar ularning ichki formatiga muvofiq qayta ishlashga mos keladi. Har qanday siqishni chegarasi bor,ya’ni ilgari siqilgan faylni zichlashtirish hech qanday foyda keltirmaydi va eng yomon holatda natijada olingan fayl hajmining yo'qolishiga olib kelishi mumkin. Qattiq disklarda zaxira nusxalarini yaratishda, fayllarni siqish paytida ish joyida daromad olishning yana bir imkoniyati mavjud, bu ma'lumotlarning ko'payishi bilan emas, balki kompyuterning fayl tizimini tashkil qilish bilan bog'liq. Uning mohiyati shundan iboratki, katta yoki kichik har qanday fayl faqat diskdagi butun sonlarni egallashi mumkin. FAT16 fayl tizimida qattiq diskda 65536 dan ortiq klaster bo'lishi mumkin (2 16). Bu shuni anglatadiki, hajmi 1 dan 2 GB gacha bo'lgan drayvlar uchun klaster hajmi 32 Kbni tashkil qiladi. Muammoning xulosasi: 1. Asimmetrik kalitlarni xavfsiz almashish oson, ammo cheklangan xabar hajmi mavjud. 2. Simmetrik kalitlar cheklanmagan xabar hajmiga ega, ammo ularni xavfsiz almashish qiyin. Qaror Muammoning echimi - xabarni nosimmetrik kalit bilan shifrlash, so'ngra kalitni assimetrik ravishda shifrlash va xabarga biriktirish. Dasturlar va veb-servislar ulanishi bilan masofadagi jarayonlar o'rtasida xavfsiz ma'lumotlar uzatish odatiy holga aylanishi kerak. Asimmetrik kalitlarni ishonchli uzatish mumkin bo'lganligi sababli, ular afzalroqdir. Biroq, ular cheklangan xabar hajmiga ega. Ikkala nosimmetrik va assimetrik algoritmlardan foydalangan holda gibrid yondashuv ushbu ikkala cheklovni ham hal qilishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI.
Axborot texnologiyasi. Axborotning kriptografik muhofazasi. Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi. O‘z DSt 1105:2009.
M.Aripov, B. Begalov, Sh. Begimqulov, “Axborot texnologiyalari” A 90 M. Mamarajabov.— Т.: Noshir, 2009.
www.ziyouz.com
Do'stlaringiz bilan baham: |
