Axloqning kelib chiqishi va axloqiy fikrlar taraqqiyoti. Axloqning kelib chiqishi

. Tushunchaning ta’riflanishi va bo‘linishi

Tushunchalarni bo‘lish. Tushunchaning hajmini unda aks etgan predmetlarni ayrim
guruhlarga (ayrim predmetlarga) ajratish yo‘li bilan aniqlashga tushunchani bo‘lish deyiladi.
Bo‘lish amalini bo‘linuvchi tushuncha (hajmi aniqlanishi lozim bo‘lgan tushuncha), bo‘lish asosi
(predmetning tushunchada fikr qilanadigan birorta umumiy belgisi) va bo‘lish a’zolari (bo‘lish
natijasida hosil qilinadigan tur tushunchalar) tashkil etadi. Masalan «Inson» tushunchasini
(bo‘linuvchi tushuncha) ijtimoiy kelib chiqishiga ko‘ra (bo‘lish asosi) «ishchi», «dehqon»,
«ziyoli» (bo‘lish a’zolari) tushunchalariga ajratish yo‘li bilan uning hajmi aniqlanadi.
Bo‘linuvchi tushuncha-jins tushuncha, bo‘lish a’zolari-tur tushunchalar bo‘lib, ular o‘zaro birga
bo‘ysunish munosabatidadirlar.
Tushunchalarni bo‘lish amalini predmetlarni qismlarga ajratishdan farq qilish lozim. Masalan,
avtomobilni kuzov, shassi, dvigatel va shu kabilarga ajratsak, uni qismlarga bo‘lgan bo‘lamiz.
Predmetning qismi predmetning umumiy belgilariga ega bo‘lmasligi mumkin. SHuning uchun
ham «Kuzov avtomashinadir», degan mulohaza hosil qilsak, u xato bo‘ladi. Agar «Avtomobil»
tushunchasini «Engil avtomobil», «YUk tashuvchi avtomobil» tushunchalariga ajratsak, uni
bo‘lgan bo‘lamiz.

71.